Alweer een ultimatum

HET PLAN deugt niet. Het sanctioneert de 'etnische zuiveringen' van de Bosnische Serviers en het beloont het geweld dat zij hebben toegepast tegen een erkende lidstaat van de Verenigde Naties. De regering van BosnieHercegovina is er niettemin mee akkoord gegaan, omdat het plan in ieder geval uitgaat van de territoriale integriteit van de staat.

Het gebied dat de Bosnische Serviers is toebedeeld, mag geen zelfstandige staat worden en zich evenmin bij Klein-Joegoslavie (Servie en Montenegro) aansluiten. Wat voor soort politieke grootheid het dan wel zal zijn, is mij even duister als de opstellers van het plan. Dat is de 'contactgroep', bestaande uit vertegenwoordigers van de Verenigde Staten, Rusland, Duitsland, Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk. De laatste drie vertegenwoordigen de Europese Unie. Het is dus ook ons plan.

Het grote verschil met alle vorige plannen voor de beslechting van het conflict is Bosnie, zo zegt men, bestaat eruit dat het ook door Rusland wordt gedragen en dat het niet vatbaar is voor amendering. Wat Rusland betreft: deze staat heeft op de Balkan niets te vertellen en niets te zoeken. Het gebruikt de Joegoslavische kwestie alleen maar om te doen alsof het een echte grote mogendheid is. Maar dat is het niet. Rusland kan alleen nog maar dwarsliggen.

De Servische Bosniers zijn de enigen die het plan niet hebben geaccepteerd. Pas vandaag, twee dagen na het verstrijken van het ultimatum, maken zij hun beslissing bekend. Deze provocatie wordt zonder twijfel geslikt, zodat zij met een gerust hart hun gebruikelijke tactiek van chicaneren en vertragen zullen blijven volgen. Als zij het plan niet afwijzen, zullen ze het onder voorwaarden aanvaarden, ook al heeft de contactgroep gesteld dat een onvoorwaardelijk 'ja' het enige acceptabele antwoord is.

Net als vorig jaar mei, toen het ging om aanvaarding van het planOwen/Vance, doet de Servische machthebber Slobodan Milosevic of hem dit zeer verdriet, hoewel hij zelf zorgvuldig heeft vermeden zijn Bosnische broeders aan te raden met het nieuwe plan in te stemmen. Ik geloof niets van de veronderstelde breuk tussen Milosevic en de Bosnische Serviers. Zeker, de eerste komt het beter uit als de laatsten tekenen. Maar als ze het niet doen, is het hem ook wel, want dan valt hem, Milosevic, niets te verwijten.

Vorig jaar, bij een vorig ultimatum, deed Milosevic precies hetzelfde. Hij reisde naar Pale om het 'parlement' van de Bosnische Serviers te bewegen met het plan-Owen/Vance in te stemmen. Onder de dreiging van militair ingrijpen beloofde hij zelfs VN-waarnemers langs de grens tussen KleinJoegoslavie en Bosnie-Hercegovina toe te laten. Maar het 'parlement' van Pale had het plan nog niet verworpen, of die toezegging verdampte.

Zo kan de fictie dat het in Bosnie om een burgeroorlog gaat, in stand worden gehouden. Langzamerhand met hartelijke steun van de VN, die nog onlangs bewijzen achterhield van de rechtstreekse betrokkenheid van het Klein-Joegoslavische leger bij de aanvallen op 'safe haven' Gorazde.

Ondertussen is het even onduidelijk wat er gaat gebeuren wanneer het plan niet wordt aanvaard, als wanneer dat wel gebeurt. In het eerste geval wordt het VN-wapenembargo tegen het voormalige Joegoslavie en zijn opvolgerstaten opgeheven, wat de gevechtskracht van Bosnie-Hercegovina op termijn moet vergroten. Tegelijk worden de sancties tegen Klein-Joegoslavie verscherpt. Maar daarvan hebben de Serviers en Montenegrijnen last, niet Milosevic.

Daarnaast wordt een terugtrekken van Unprofor onvermijdelijk. Het mandaat (en de uitrusting) van de VNtroepen verdraagt zich niet met een situatie die op volledige oorlog is uitgelopen. In dat geval is het waarschijnlijk dat het broze bestand in Kroatie wordt verbroken, hetzij omdat de Kroatische Serviers vanuit Krajina de Bosnische Serviers gaan ondersteunen, hetzij omdat de Kroatische regering vindt dat het nu tijd is eenderde van het Kroatisch territorium eindelijk onder haar gezag te brengen, aangezien de afspraken die indertijd bij de wapenstilstand zijn gemaakt, door de Kroatische Serviers nooit zijn nagekomen.

Tegen deze tijd kan men ook verwachten dat Servische moslims in de Sandjak van Novi Bazar en de Albanese moslims in Kosovo niet langer passief de Servische repressie zullen ondergaan. Voor dit realistische scenario heeft de contactgroep zo te horen niets in de aanbieding.

Aanvaarding van het plan vergt eveneens dat Unprofor wordt teruggetrokken en er een nieuwe vredesmacht met een nieuw mandaat in Bosnie-Hercegovina wordt gestationeerd, waarvan tenminste een volwaardige Amerikaanse divisie deel uitmaakt. Dit leger moet toezien op de uitvoering en naleving van het plan. Aangezien men na drie jaar oorlog op de Balkan precies weet op wat voor moeilijkheden men daarbij zal stuiten, zal het mandaat van deze troepenmacht aanzienlijk verder moeten gaan dan wat gebruikelijk is bij VN-'peace-keeping'.

Het is echter een open vraag welke landen bereid zijn om op die condities eenheden te leveren. Malcolm Rifkind, de Britse minister van defensie, sloot gisteren in het Lagerhuis desgevraagd de mogelijkheid uit dat Britse troepen hiervoor beschikbaar zijn. Komen die troepen er niet, of gaat dat net zo lang duren als bij de 'safe havens' (in het snelste geval duurde dat meer dan een half jaar), dan treedt een variatie van het eerste scenario in werking.

De diplomatieke plannenmakerij over Bosnie-Hercegovina is vanaf het begin ondernomen als alternatief voor een rechtstreekse militaire interventie onder auspicien van de VN. Om de Servische agressie tegen Bosnie-Hercegovina teniet te doen, was minimaal een krijgsmacht van 50.000 man nodig, werd toen gesteld. Een dergelijke interventie werd politiek uitgesloten - vandaar de plannen.

Maar elk plan resulteert in dezelfde uitkomst: het maakt alleen kans van slagen als het wordt gegarandeerd door een internationale troepenmacht van 50.000 man, onder wie een substantieel aantal Amerikanen.

Tweeeneenhalf jaar na het begin van de oorlog komen die troepen er wellicht toch. Niet om de integriteit van Bosnie-Hercegovina te bewaren, maar om de toe te zien op de vorming van een neo-apartheidsregime, bedacht door de Verenigde Naties en vijf 'grote mogendheden'.