BIJL AAN DE NAVO

Half december kondigde president George W. Bush aan dat de Verenigde Staten binnenkort eenzijdig het ABM-verdrag gaan opzeggen. Dertig jaar lang is dit verdrag het fundament geweest van de politiek-militaire stabiliteit tussen de Verenigde Staten en de Sovjet-Unie (later Rusland). Het verbood de ontwikkeling en bouw van een algemeen 'schild' tegen een aanval van intercontinentale, met kernwapens geladen, raketten (ICBM's). De wederzijdse kwetsbaarheid voor zo'n aanval gold als de beste garantie tegen een kernoorlog, die niemand dan immers zou kunnen winnen.

President Ronald Reagan kondigde achttien jaar geleden aan dat de Verenigde Staten toch een raketschild tegen ICBM's zouden ontwikkelen. Dat is niks geworden. Het idee voor zo'n schild werd voor het eerst geopperd in de jaren zestig. President Lyndon B. Johnson maakte er korte metten mee. Hij vroeg de opstellers of het schild zou werken en of het betaalbaar was. Op beide vragen luidde het antwoord: 'Niet met zekerheid', waarop de president het rapport in de prullenmand kieperde.

Bijna veertig jaar later luiden de antwoorden op beide vragen in feite nog steeds hetzelfde. Maar George Bush jr. mist de staatsmanswijsheid van zijn voorganger Bill Clinton. Samen met de enorme belastingverlaging ten gunste van de 5 procent rijkste Amerikanen, vormt het voorgenomen raketschild de harde kern van het programma waarop hij niet door de meerderheid van het volk gekozen is.

Het raketschild is bedoeld tegen 'schurkenstaten' die op termijn over het vermogen zouden kunnen beschikken de Verenigde Staten met ICBM's te bestoken. Als kandidaten gelden Noord-Korea, Irak en Iran. Van Amerikaanse regeringszijde heb ik nog nooit een serieus argument vernomen waarom een staat zo'n zelfmoordaanval op Amerika zou willen ondernemen. Ook niet waarom de Amerikaanse nucleaire afschrikking wel werd geacht te werken tegen een Sovjet-Unie, met meer kernwapens dan Amerika, maar niet tegen een wurmstaat als Noord-Korea, met nog geen half dozijn ICBM's.

De politiek-strategische bestaansreden van zo'n raketschild is al met al op zijn best dubieus, nog afgezien van het feit dat een mogelijke dreiging van bijvoorbeeld Noord-Korea veel efficienter en goedkoper door preventieve politieke, en desnoods militaire maatregelen kan worden weggeruimd. Overigens zou de installatie van een effectief raketschild voor Amerika een eind maken aan de NAVO. Het gedeelde veiligheidsrisico waarop het bondgenootschap is gebaseerd, zou dan plaatsmaken voor de scheiding tussen een tegen zulke aanvallen beschermd Amerika en een kwetsbaar Europa (en Canada).

Op een effectief raketschild is echter geen enkel zicht - dat verklaart ook de kalme reacties van Rusland en China. De Russische president Vladimir Poetin weet bovendien dat ook een gereduceerd Russisch kernarsenaal van ongeveer tweeduizend ICBM's voldoende is om een raketschild te verzadigen.

Experts twijfelen eraan of zo'n schild wel gerealiseerd kan worden. Een dag na de verklaring van Bush maakte het Pentagon bekend dat het een belangrijk onderdeel van het raketschild had geschrapt, nadat een investering van 2,7 miljard euro (6 miljard gulden) geresulteerd had in een mislukte test. Het gaat hier om een project van de Amerikaanse marine, bedoeld om op korte afstand raketten uit te schakelen. Zulke 'theater defense' wordt beschouwd als gemakkelijker te ontwikkelen dan systemen die ICBM's kort na de start of in volle vlucht moeten treffen. Alle proefnemingen op deze twee laatste trajecten zijn mislukt, of boekten alleen maar succes omdat ze niet realistisch waren.

Deze zomer werd nog een nieuw probleem opgespoord. De ICBM's die de 'schurkenstaten' hebben ontwikkeld, zijn ouderwets en instabiel. Dit betekent dat ze in de laatste fase van hun vlucht, als ze de dampkring weer binnenduiken, niet kaarsrecht op hun doel afgaan, maar onvoorspelbaar beginnen te zwieberen. Daardoor zijn ze niet meer te raken door afweerraketten, zelfs als die volgens plan zouden werken - waarop nog lang geen uitzicht is.

Het geplande raketschild werkt kortom, als het al zou werken, alleen tegen ICBM's van dezelfde kwaliteit als de Amerikaanse. De geloofwaardigheid ervan zou daarom toenemen als president Bush eersteklas Amerikaanse ICBM's aan de schurkenstaten zou leveren.

Het opzeggen van het ABM-verdrag vergroot de politieke instabiliteit in de wereld. Het schoffeert Rusland en China, het is denigrerend voor de Europese bondgenoten en Canada, het zet de bijl aan de wortels van de NAVO en het kan leiden tot een nieuwe nucleaire wapenwedloop. Want als China op grond hiervan besluit dat zijn afschrikkingskernmacht van ongeveer twintig kernwapens irrelevant dreigt te worden, is dat ook voor India een reden om zijn arsenaal uit te breiden, waarop Pakistan niet zal achterblijven.

Voordeel bij dit besluit heeft alleen de noodlijdende Amerikaanse wapenindustrie, die niet voor niets in de verkiezingscampagne van Bush jr. heeft geinvesteerd.