Boycot opgeheven!

WILLEM FREDERIK HERMANS is weer welkom in Amsterdam, zo heeft het gemeentebestuur van deze stad de auteur schriftelijk meegedeeld. De brief van burgemeester Van Thijn komt op een even willekeurig tijdstip als indertijd het besluit Hermans uit de stad te weren, althans uit die instellingen en lokaliteiten die zich rechtstreeks of indirect in de greep van het gemeentebestuur bevinden.

Het besluit Hermans 'niet welkom' te verklaren, viel in oktober 1986 en kwam net te laat om een fototentoonstelling van hem in het Stedelijk Museum te verbieden of te sluiten. Dat was eigenlijk heel vreemd, want de nota op basis waarvan Hermans tot ongewenst persoon in Amsterdam werd verklaard, was toen al een half jaar oud. Een gemeentebestuur dat de nietsontziende strijd tegen de apartheid (in Zuid-Afrika) werkelijk ter harte was gegaan, had de fototentoonstelling van Hermans wel van tevoren verboden en niet pas op het moment dat deze toch al was afgelopen.

Maar het einde van de culturele boycot van 'een van de grootste schrijvers van onze tijd' (burgemeester Van Thijn in zijn brief) komt op een al even willekeurig tijdstip. De brief maakt er melding van dat de VN-resoluties waarop de gemeente haar beleid zei te baseren, 'hun werking hebben verloren' en 'zijn weggevallen'.

Het zijn eigenaardige formuleringen. Er staat namelijk niet dat die resoluties door de VN zijn ingetrokken of van nul en gener waarde zijn verklaard. Er staat ook niet wanneer zij volgens het gemeentebestuur (maar dus niet volgens de VN) 'hun werking hebben verloren' en 'zijn weggevallen'. Toen Nelson Mandela werd vrijgelaten? Toen De Klerk aankondigde dat ZuidAfrika een democratisch politiek stelsel zou krijgen? Welk moment men ook neemt, het ligt al ver achter ons.

De brief komt dus zowel rijkelijk laat als op een volstrekt willekeurig tijdstip. Andermaal krijgt men een vreemde, maar waarschijnlijk juiste indruk van de ernst waarmee het gemeentebestuur van Amsterdam zijn anti-apartheidsbeleid uitvoert.

Dit alleen al zou voor verantwoordelijke politici een argument moeten zijn om een toontje lager te zingen. Maar burgemeester Van Thijn zingt in zijn brief een toontje hoger. Hij vindt nog steeds dat het gemeentebestuur volkomen gerechtigd is op politieke gronden de vrijheid van meningsuiting aan banden te leggen. Hij beseft nog steeds niet dat een gemeentebestuur er is om ervoor te zorgen dat er licht en water en betaalbare huizen zijn, maar niet om het burgers onmogelijk te maken tentoonstellingen te bezoeken of boeken te lezen of naar sprekers te luisteren (men houdt het achteraf niet voor mogelijk, maar er is indertijd wel degelijk gesproken over de mogelijkheid de boeken van Hermans uit de gemeentelijke bibliotheken te verwijderen).

Het zich verschuilen achter VN-resoluties, zoals nu ook weer gebeurt, is zonder meer laf. Het suggereert dat er voor het gemeentebestuur niets anders op zat dan deze uit te voeren.

Er bestaat een resolutie van de VN die zionisme gelijkstelt aan racisme. Die resolutie neemt het gemeentebestuur van Amsterdam volstrekt niet serieus in het kader van zijn anti-racismebeleid. Daarmee heeft het groot gelijk. Maar dan moet het zich ook niet achter de VN verschuilen als het W. F. Hermans 'niet welkom' noemt.

Dat is ook in ander opzicht huichelachtig. De anti-apartheidsnota van de gemeente Amsterdam ging bij voorbeeld veel verder dan wat het Komitee Zuidelijk Afrika en de Anti-Apartheidsbeweging Nederland indertijd (1984) voorstelden. Die organisaties meenden bij voorbeeld dat de 'culturele boycot' vooral gericht zou moeten zijn tegen directe en indirecte contacten met de Zuidafrikaanse overheid: 'ten aanzien van andere organisaties en individuen wordt een zeer terughoudend beleid gevraagd'. W. F. Hermans heeft en had niets te maken met de Zuidafrikaanse overheid.

Nog eens een keer met andere woorden: het Amsterdamse gemeentebestuur moet zich niet achter de VN of de anti-apartheidsbeweging verschuilen met zijn idiote besluit W. F. Hermans 'niet welkom' te verklaren. Ik vrees dat het tekenend is voor de plaatselijke democratie, dat geen enkel lid van de gemeenteraad, van welke partij dan ook, dit besluit ooit ter discussie heeft gesteld.