Breekpunt

Breekpunt

jan peter balkenende sluit categorisch elk onderzoek naar zijn oorlogsverklaring aan irak uit.

bart tromp
‘ Dit is ons program. Dit zijn onze fractieleden. Daar zult u het mee moeten doen,’ verklaarde de lijsttrekker van het CDA, Jan Peter Balkenende, vorige week met samengeknepen mond na de uitslag van de verkiezingen. Zijn partij had verloren, de andere regeringspartij had verloren. Elk uitzicht op een parlementaire meerderheid voor voortzetting van zijn beleid was verdwenen. Maar de premier van drie mislukte kabinetten deed het voorkomen alsof andere partijen maar moesten aanschuiven om mee te doen aan zijn volgende.
Kwantitatief zijn er allerlei meerderheidskabinetten mogelijk, maar getalsmatig, en ook recht doend aan de verkiezingsuitslag, ligt een CDA-PvdA-SP-kabinet voor de hand. Die partijen kennen grote programmatische verschillen. En er is één duidelijk breekpunt voor de vorming van zo’n kabinet.
Bij de vorige formatie stuitte deze onder andere af op het meningsverschil tussen CDA en PvdA over de oorlog in Irak. Het CDA was vóór, de PvdA tegen. Ik ben blij dat ik het compromis dat uiteindelijk gevonden werd nooit heb hoeven uitleggen. Dat was nog vóór de oorlog begon.
In september 2002 berichtte Jaap de Hoop Scheffer, de toenmalige minister van Buitenlandse Zaken, in het toenmalige kabinet-Balkenende dat er geen nieuwe resolutie van de Veiligheidsraad nodig was om een oorlog tegen Irak te beginnen. Saddam Hoessein had te veel eerdere geschonden. Een opmerkelijke stellingname, omdat geen enkel ander land ter wereld deze mening deelde. Zelfs de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk vonden toen dat de Veiligheidsraad een nieuwe en strenge inspectie van de vermoede massavernietigingswapens in Irak moest afdwingen – wat in november ook gebeurde.
Voor zijn merkwaardige stellingname had De Hoop Scheffer niet eens zijn deskundigen op volkenrechtelijk terrein geraadpleegd. De regering wees ook een verzoek af om de juist voor zulke kwesties ingestelde Adviesraad Internationale Vraagstukken een oordeel te vragen.
Maanden later stemde het kabinet-Balkenende in met de voorgenomen Amerikaans-Britse oorlog. Zij het dat het daar niet militair aan mee wilde werken, louter politiek. Wie de handelingen van de Tweede Kamer raadpleegt, leest dat het centrale argument om tot die stap over te gaan het veronderstelde gevaar van de massavernietigingswapens van Irak was. Keer op keer tamboereerden bewindslieden en Kamerleden van regeringspartijen op dit thema.
Maar waar baseerden zij zich op? Al lang geleden is onthuld dat de Nederlandse inlichtingendiensten grote twijfels hadden, zowel over de Iraakse ‘ massavernietigingswapens’ als over de juistheid van de Amerikaanse beweringen daarover. Balkenende beriep zich in het parlement op geheime informatie die hij ‘ persoonlijk’ van premier Blair had gekregen Daarom kon hij er niets over zeggen.
Afgezien van het feit dat dit een politiek uiterst dubieus argument was, is achteraf gebleken dat Tony Blair heeft gelogen: hij beschikte niet over bewijzen dat Saddam Hoessein ‘ massavernietigingswapens’ had.
Later stapte Balkenende over op een heel ander argument: de oorlog was gerechtvaardigd omdat Saddam Hoessein zich niet had gehouden aan resoluties van de Veiligheidsraad. Dit is een bizar standpunt, politiek zowel als volkenrechtelijk. Politiek, omdat de oorlog tegen Irak op heel andere gronden is gevoerd. Maar Balkenende heeft Bush en Blair er nooit op gewezen dat deze zijns inziens op verkeerde gronden Irak zijn binnengevallen. Nederland wist het beter!
Volkenrechtelijk: alleen de Veiligheidsraad maakt uit of gewapend optreden, bijvoorbeeld vanwege schending van resoluties van de Veiligheidsraad, geoorloofd is. In geval van Irak hebben de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk vergeefs getracht voor
zo’n standpunt een meerder-
heid in de Veiligheidsraad te vinden.
Het standpunt van het kabinet-Balkenende is in strijd met de internationale rechtsorde zowel als met de Nederlandse Grondwet, die de bevordering van de internationale rechtsorde een taak van de regering noemt.
Balkenende weigert zich hiervoor te verantwoorden. Laatst nog, toen hij er in het lijsttrekkersdebat zeer terecht bij het thema ‘ normen en waarden’ over werd aangesproken door Femke Halsema. Hij
sloot toen categorisch elk onderzoek naar zijn oorlogsverklaring uit.
Ik kan me echter niet voorstellen dat PvdA en SP een coalitie met het CDA aangaan zonder dat over deze kwestie helderheid is geschapen. Het gaat hier om een kwestie van oorlog of vrede. Het is onaanvaardbaar een politicus in een regering te aanvaarden die te laf is om over zo’n kwestie publiekelijk verantwoording af te leggen. Het gaat hier tenslotte om nationaal belang en rechtsorde.