Debacle

VORIGE WEEK eindigde ik met de stelling dat de luchtaanvallen van de Navo op de Serviers bij Gorazde niet voortkwamen uit een duidelijke politiek, gericht op een rechtvaardige vrede, maar dat zij een wanhoopsdaad waren, enkel en alleen ingegeven door de angst voor nog meer prestigeverlies. Die stelling is deze week van redelijke gissing veranderd in zekerheid, evenals de verwachting van toen dat Gorazde niet zou worden 'ingenomen'. Want tegenover het gebrek aan een Bosnie-politiek van de Verenigde Naties, de Navo, de Europese Unie, Rusland en de Verenigde Staten, staat een overduidelijke politiek van Servie, en daarin past de fysieke verovering van Gorazde niet.

Deze week werd ook helder wat het spelen van de Russische kaart in dit pokerspel inhoudt. De paradox van de Russische positie was dat zij alleen tot iets positiefs kon leiden als Rusland samen met VN en VS optrad, maar dat dit dan weer de aantrekkelijkheid ervan voor de Serviers ondermijnde. Alleen als de Serviers de Russen tegen de anderen uit konden spelen, was de 'eeuwenoude vriendschap' hun wat waard.

Omgekeerd bleek de veronderstelde invloed van de Russen op Belgrado en Pale nog geen microgram te wegen. De Russische gezant voor Bosnie keerde na zijn bemiddelingspoging in Moskou terug met de mededeling dat hij nog nooit in zijn leven zo belogen en bedrogen was, en dat Rusland niet mocht toestaan dat het wordt gebruikt om 'extremisten' die 'gek van oorlog zijn', politiek te dekken.

Ieder op zijn beurt: na Hans van den Broek, Lord Carrington, Cyrus Vance, Lord Owen, Thorvald Stoltenberg en Charles Redman was het nu aan Valeri Tsjoerkin om onder ogen te zien dat onderhandelingen met de Serviers de laatsten alleen maar sterken in hun agressie, zolang zij weten dat er geen machtsmiddelen zullen worden gebruikt tegen woordbreuk aan de onderhandelingstafel en moordpartijen in het veld.

Nu de door de VN gegarandeerde 'veilige haven' Gorazde bestaat uit een paar vierkante kilometer waarop duizenden dakloze burgers dag in dag uit blootstaan aan bombardementen, is het debacle van de VN volledig. Omdat er geen beleid, geen politiek is, heeft de volkerenorganisatie zichzelf in een ethisch en geografisch onmogelijke positie gemanoeuvreerd. Langzamerhand wordt het blazen van de aftocht de enige uitweg. Daarmee zou dan blijken dat de VN inmiddels dezelfde positie hebben bereikt als de Volkenbond, nadat deze Italiaanse agressie tegen Ethiopie onmachtig had laten passeren.

De Servische politiek is daartegenover duidelijk. Eerst was die gericht op behoud van een integraal Joegoslavie onder leiding van de Servische nationaal-communisten. Toen dat mislukte, werd het doel de vorming van een Groot-Servie. Ook dat is niet gelukt. De politiek is nu gericht op een bevriezing van de oorlogswinst in Bosnie. Daarin past het uitschakelen van de Bosnische enclaves in het oosten, eventueel als drukmiddel om de Bosniers tot een bestand te dwingen. Bij de onderhandelingen die nog werden gevoerd toen het offensief tegen Gorazde al was begonnen, lag daar immers het geschilpunt. De Bosnische Serviers wilden eerst een onvoorwaardelijk bestand. Daarna mocht dan worden onderhandeld over de territoriale verdeling van Bosnie. Ondertussen zouden de VN de bestandslijn bewaken. Het verwachte en gevreesde voorjaarsoffensief van het Bosnische regeringsleger is dan onmogelijk geworden.

De deling van Bosnie volgt aldus het Cypriotische patroon, waar Turkije al twintig jaar de noordkant van het eiland bezet houdt, in strijd met een hele reeks resoluties van de Veiligheidsraad. Al twintig jaar wordt over een 'oplossing' onderhandeld, terwijl VN-troepen de 'Groene Lijn' bewaken die het eiland deelt. Dat vinden de Serviers een wenkend perspectief, en op zulke VN-troepen zijn ze dol.

'De' Serviers? Ja, want het wordt tijd op te houden met geloof te hechten aan al die praatjes over 'ongeregelde elementen' die op eigen houtje konvooien aanvallen of erop los schieten, over de 'onhandelbare' Bosnische Serviers die maar niet door Belgrado tot rede kunnen worden gebracht. Iedereen heeft op de televisie kunnen zien hoe de bevelhebber van de Bosnische Serviers, generaal Mladic, eigenhandig de aanval op Gorazde leidde, terwijl tezelfdertijd een wapenstilstand was overeengekomen. Er is geen sprake van dat hij op eigen houtje opereert. Dat is een mythe die ook tot het instrumentarium van de Serviers behoort.

Er woedt geen burgeroorlog in Bosnie-Hercegovina. Er wordt een aanvalsoorlog, gevoerd door het huidige klein-Joegoslavie. De sleutel van de oorlog ligt in Belgrado. Daar werden niet zo lang geleden dan ook Zvezdan Pesic en Vosjlav Zoric in stilte, maar met militaire eer ter aarde besteld. Zij waren piloten van de klein-Joegoslavische luchtmacht, die op 28 februari door Navo-jagers werden neergeschoten boven Bosnie. Volgens de Serviers zijn hun vliegtuigen nooit neergeschoten, omdat ze nooit hebben bestaan.