Democratisch leninisme

Socialisme & Democratie 11-09-2005 

Het rechtstreeks verkiezen van lijsttrekkers is het domste organisatorische besluit dat de PvdA ooit heeft genomen. Het besluit werd indertijd als democratische vernieuwing begroet, terwijl het feitelijk een vorm van paniekvoetbal was na de dramatische verkiezingsnederlaag van mei 2002 en zonder twijfel droeg de roadshow van de vier kandidaten eraan bij aan herstel van het moreel in de partij. Maar daarbij werden wel de fundamentele problemen van deze constructie aan het oog onttrokken.

Het eerste is dat de lijsttrekker een volkomen andere positie in de fractie inneemt dan de andere leden die op andere wijze zijn gekandideerd en zich daardoor gelegitimeerd voelt om zich tegenover dezen (en de partij) te beroepen op zijn rechtstreekse mandaat. Het tweede is dat in de strijd om het lijsttrekkerschap de kandidaten met eigen programma’s komen. Hoe verhoudt het programma van de gekozen kandidaat zich tot het programma dat de partij vaststelt? In het kader van de partijdemocratie heeft het programma van de lijsttrekker geen enkele status: alleen de partij kan statutair en reglementair een programma opstellen en vaststellen. In dat geval is de strijd om het lijsttrekkerschap een paskwil, omdat de programma’s op grond waarvan tussen hen gekozen wordt van nul en gener waarde zijn.

In 1981? besloot het partijcongres dat een lijsttrekker pas benoemd zou worden (toen nog door datzelfde congres) als het verkiezingsprogramma was vastgesteld. In strijd met dat besluit worden nu eerst de lijsttrekkers gekozen en pas daarna wordt het programma vastgesteld. Dat suggereert een andere uitkomst: het programma van de lijsttrekker en dat van de partij staan naast elkaar. Of het programma van de lijsttrekker wordt dat van de partij. 

In de afgelopen jaren heeft dat al tot schadelijke onduidelijkheid geleid, waar Wouter Bos als gekozen rechtstreeks gekozen lijsttrekker standpunten innam die volkomen in strijd waren met het verkiezingsprogramma van de PvdA, ook al had hij deze in zijn campagne voor het lijstrekkerschap nooit tot uiting gebracht. Daarna bracht bij verschillende gelegenheden naar voren over een eigen programma te beschikken en daar een volgende keer op verkozen te worden, al wenste hij niet de inhoud ervan alvast bekend te maken. 

Goed voorbeeld doet zonder twijfel volgen, in dit geval op provinciaal en gemeentelijk niveau. Zo transformeert de PvdA zich in een plebiscitaire bonzendemokratie, waarin rechtsreeks gekozen leiders voor een volgende verkiezing geen verantwoording meer schuldig zijn aan de partij en mede daardoor niet meer op gelijke voet staan met de andere leden van een fractie. Wij kunnen dit beschouwen als de invoering van het democratisch leninisme, en deze interventie als een hedendaagse verwoording van Trotski’s oordeel over het congres van de Russische sociaal-democratische partij in 1903 in Brussel, waar Lenin zijn zin kreeg: ‘de partij vervangt de arbeidersklasse, het Centraal Comité vervangt de partij, en de leider vervangt het Centraal Comité ‘. Wie Trotski en Lenin waren kan men in het studiehuis van Google vinden.

Bart Tromp



Tromp, Bart_Interventie_Democratisch leninisme_SD2005-9.pdf (0 B)