Den Uyl herdenken

DEN UYL herdenken kan op vele manieren, tien jaar na zijn dood. Ik zou bijvoorbeeld in de kelder op zoek kunnen gaan naar de verkiezingsfolder uit 1977, waarop zijn zorgelijk kijkend hoofd uit een pantservoertuig steekt. Aldus werd toen de verkiezingsleus van de PvdA, Voor een verantwoorde defensie, visueel kracht bijgezet. In mijn herinnering heeft de minister-president zelfs een helm opgezet.

Met die folder in de hand zou ik dan mijn gedachten laten gaan over de mogelijkheden tot gebruik en misbruik van zijn nagedachtenis. Een van die mogelijkheden werd vorige week in deze krant benut door PvdA-fractievoorzitter Jacques Wallage. De dood van Den Uyl deed bij hem dienst als verpakking van een oproep tot 'verdere herstructurering' van de krijgsmacht, dat wil zeggen: nieuwe bezuinigingen.

Indertijd vond ik het niet erg kies dat Vrij Nederland de afscheidsbrief van de stervende Den Uyl aan de PvdA-fractie publiceerde. Wallage daarentegen voert er zinsneden uit aan, die tien jaar later nieuwe ingrepen in de Nederlandse defensie moeten rechtvaardigen. De vreemdste zinsnede is Den Uyls raadselachtige oproep op het 'staande leger' te bezuinigen.

Het 'staande leger'! Dat is niet zomaar een uitdrukking. Met kracht keerden de socialistische partijen van voor de Eerste Wereldoorlog zich tegen het 'staande leger', dat zij wilden vervangen door een volksleger, een leger van dienstplichtigen.

Een PvdA-minister van defensie heeft de dienstplicht een paar jaar geleden afgeschaft. Sindsdien hebben wij weer een 'staand leger'. Dat kon Den Uyl eind 1987 niet vermoeden of verzinnen. De PvdA kan zich daarom niet achter zijn dode rug verschuilen als ze de krijgsmacht verder wil inkrimpen.

De argumenten die Wallage daarvoor aanvoert, vallen nauwelijks serieus te nemen. Hij vindt dat de val van het communisme niet voldoende heeft doorgewerkt in de wijze waarop de Nederlandse krijgsmacht is gereorganiseerd. Daarom moeten de staven van marine, luchtmacht en landmacht nu worden geintegreerd. Daarmee kan een begin worden gemaakt door integratie van het Korps Mariniers, de Luchtmobiele Brigade en het 'Korps Kommandotroepen' (sic).

De huidige structuur van de Nederlandse krijgsmacht is gebaseerd op de Defensienota van 1991 en de Prioriteitennota van 1993. Deze nota's stelden een ingrijpende inkrimping van de Nederlandse krijgsmacht voor en een herstructurering ten dienste van nieuwe defensietaken en de uitvoering van vredesoperaties; dit alles als uitvloeisel van het verdwijnen van het IJzeren Gordijn.

Dit beleid is begonnen en uitgevoerd door minister Ter Beek (PvdA) met de volledige steun van Wallage en zijn fractie. Als hij vindt dat het anders had gemoeten, had hij het moeten zeggen toen daarover in het parlement gesproken en besloten werd in plaats van jaren later met vage praat tegen in de krant te komen.

Zijn enige concrete voorstel daar is de samenvoeging van drie operationele krijgsmachtsonderdelen. Wat dat zou opleveren voor de integratie van de bevelsstructuur aan de top is mij een raadsel. Alsof de samenvoeging van een gymnasium en een havo ertoe zou bijdragen dat de directoraten-generaal van het ministerie van onderwijs gaan integreren!

Los daarvan kan men zich afvragen wat er gewonnen zou zijn met zo'n samenvoeging. Het Korps Commandotroepen is een kleine eenheid van een paar honderd man, die getraind is voor verkenning en speciale acties achter vijandelijke linies. Samenvoeging met een ander onderdeel verandert niets aan zijn taak en opleiding. Overigens oefenen commando's en mariniers nu al samen voor acties als de arrestatie, kort geleden, van verdachte oorlogsmisdadigers in Bosnie. Samenwerking is heel goed mogelijk zonder samenvoeging.

Het Korps Mariniers beschikt over twee parate bataljons; het zijn troepen zonder zware wapens, die snel en over grote afstanden kunnen worden ingezet. Zij zijn voor heel andere operaties geschikt dan de Luchtmobiele Brigade, die drie parate bataljons telt en is ingedeeld bij de Rapid Reaction Force van de Navo, voorzover ze niet deelneemt aan vredesoperaties. De brigade is snel verplaatsbaar, maar aanmerkelijk zwaarder bewapend dan de mariniers, onder meer met Apache-helikopters.

Daarmee noem ik een aspect waaraan Wallage geheel voorbijgaat. Zelf zag ik indertijd niets in de vorming van die Luchtmobiele Brigade. Maar de PvdA stemde voor, zodat het resultaat van de socialistische defensiepolitiek niet de taakverdeling en specialisatie in Navo-verband was, waar de PvdA al 25 jaar op hamert, maar de uitbreiding van het Nederlandse spectrum aan krijgsmachtsdelen met een nieuwe en peperdure eenheid. De Luchtmobiele Brigade moest immers worden uitgerust met heel andere systemen (helikopters, wiel- in plaats van rupsvoertuigen) dan de bestaande brigades van de landmacht.

Het gaat echter niet aan eerst willens en wetens voor zo'n brigade te kiezen en haar dan een paar jaar later te willen 'integreren' met een geheel ander onderdeel.

Wat bedoelt Wallage overigens met 'integreren'? Denk hij echt dat het samenvoegen van ongelijksoortige eenheden met verschillende taken en functies organisatorisch of financieel ook maar iets oplevert? Onnozelheid is politici niet vreemd, maar laten ze zich niet achter Den Uyl verschuilen.