Een jaar brandweer

PRECIES een jaar geleden erkenden de staten van de EG de onafhankelijkheid van Bosnie-Hercegovina, nadat daar aan de voorwaarde voor erkenning door de EG was voldaan: bij een referendum had 99,4 procent van de bevolking zich voor die onafhankelijkheid uitgesproken. (Maar meer dan eenderde van de kiezers was niet opgekomen, en dat waren voornamelijk Servische Bosniers.)

De oorlog in Bosnie-Hercegovina duurt nu al langer dan een jaar, want de gevechten begonnen al voor de internationale erkenning. Een burgeroorlog, zeggen sommigen. Als dat zo is, heeft het begrip 'burgeroorlog' een nieuwe inhoud gekregen: oorlog tegen burgers. Het onderscheid tussen combattanten en burgers bestaat hier niet: het zijn de burgers die doelwit van het geweld zijn.

In een jaar oorlog is niets aan te wijzen van iets wat wij een 'veldslag' zouden kunnen noemen, zelfs niet een veldslagje, een gewapend treffen tussen militaire eenheden. In een 'gewone' oorlog, dat is bekend, gaat niet alles volgens de regels van het landoorlogsreglement. Er vallen burgerslachtoffers en er komen 'excessen' voor die bij hun onthulling, soms vele jaren later, grote opschudding veroorzaken. Wat in het afgelopen jaar in Bosnie voorviel, is andere kost. Hier is het exces tot norm en doel van geweldstoepassing geworden. Dat is het meest opmerkelijke aan deze oorlog en daarin verschilt hij van oorlog in de gebruikelijke zin van het woord.

Vervolgens is de geweldige internationale betrokkenheid bij deze oorlog opmerkelijk. Die begon al bij de snelle erkenning van de nieuwe staat, zonder dat sprake was van ook maar enige garantie dat deze tegen de toen al voorspelbare Servische en mogelijk ook Kroatische agressie zou worden beschermd. Door dat niet te doen, besproeide de internationale gemeenschap het toch al brandgevaarlijke Bosnie met benzine.

Toen de brand was uitgebroken, trok de internationale gemeenschap het brandweerpak aan. Als nu wordt herdacht dat er een jaar oorlog wordt gevoerd in Bosnie, is dat een eenzijdige voorstelling van zaken. Tenslotte wordt er even lang over vrede onderhandeld. Lord Carrington slaagde er als onderhandelaar namens de EG al op 23 april in een wapenstilstand tot stand te brengen tussen de strijdende partijen! De wapenstilstand hield niet minder dan twee uur stand en daarna herhaalde zich het patroon uit de Kroatische onafhankelijkheidstrijd: een aaneenschakeling van wapenstilstandsovereenkomsten die vrijwel onmiddellijk kapot geschoten werden.

De vredesonderhandelingen die daarnaast werden gevoerd, leverden in augustus, bij de conferentie in Londen, een groot aantal overeenkomsten op, waarvan er niet een door de Bosnische Serviers en door hun patroon in Belgrado is nagekomen. Onverdroten begonnen de nieuwe EG-onderhandelaar, Lord Owen, en de oude VN-onderhandelaar, Cyrus Vance, met nieuwe onderhandelingen. Lichtpunt was dat zij niet meer probeerden wapenstilstanden af te sluiten.

Er werd dan ook onbekommerd doorgeschoten, ondanks het wapenembargo van de VN. Deze wijze maatregel belette de legitieme Bosnische regering zich wapens te verschaffen tegen de Servische agressie. De Serviers, die in het wapentuig verdrinken, voeren wapens uit om aan harde valuta te komen.

Tenslotte werden de onderhandelingen toegespitst op het plan van Owen en Vance, dat rond Kerstmis de enige oplossing was. Vrijwel elke dag kon men vernemen dat het bijna was getekend. Vier maanden later spreekt het niet-gekozen 'parlement' van de Bosnische Serviers (met een onthouding) zich tegen het plan uit en maakt het met brutale openhartigheid duidelijk dat alleen aansluiting van een zo groot mogelijk veroverd Bosnisch gebied bij Servie-Montenegro aanvaardbaar is. Terug bij af: zo lagen de kaarten ook in maart vorig jaar.

De brandweermannen komen met nieuwe middelen. Na vijf maanden gaat het vliegverbod boven Bosnie een beetje worden afgedwongen. Na nog meer maanden gaan patrouilleboten onder de vlag van de Westeuropese Unie (WEU) op de Donau toezicht houden op naleving van het embargo tegen Servie, dat tot nu toe te land, ter zee en in de lucht onophoudelijk wordt doorbroken. Men kan alleen maar hopen dat het flottielje van WEU-secretaris-admiraal Van Eekelen meer zal uitrichten dan het Navo-eskader in de Adriatische Zee. Dat laat een volle tanker rustig naar Montenegro doorvaren, als de kapitein zegt dat hij aan land wil wegens pech.

De internationale brandweer gaat nu de 'druk' opvoeren om de Serviers alsnog hun bij voorbaat waardeloze handtekening onder het plan van Owen en Vance te laten zetten. Daarna denken zij het sein 'brand meester' te kunnen geven, zodat er alleen nog wat nageblust hoeft te worden. De brandweermannen verkeren namelijk in de illusie dat als je dat sein geeft, de brand daardoor uitgaat. De 'druk' zal worden opgevoerd door nieuwe sancties of door naleving van de al bestaande.

Er waren indertijd allemaal verstandige mensen die vonden dat eerst de sancties 'een kans' moesten hebben, voor je met geschiet ging beginnen. De sancties tegen Irak gaan over een paar maanden hun vierde jaar is. Saddam Hoessein zit er nog steeds.