Eindelijk politieke vernieuwing!

 Als je de krant leest of tv kijkt, zou je denken dat bij de lijsttrekkersverkiezing een nieuwe president wordt gekozen.

Felix Rottenberg heeft de onhebbelijke gewoonte op te bellen als ik onder de douche sta. Ik ben bereid naakt te converseren, maar niet ook nog nat, zodat ik onze discussie hier maar voortzet.

Het eerste thema is de benoeming van wethouders van buiten de raad en/of de gemeente. Rottenberg vindt dat prachtig. Ik ben daartegen, dus voer ik volgens hem ‘ de conservatieve school in de PvdA aan’. Nu, met conservatisme en de PvdA heeft mijn standpunt niets te maken. Bovendien ben ik met Rottenberg eens dat de best mogelijke mensen in het gemeentebestuur moeten komen.

Rottenberg had bijvoorbeeld graag Adri Duivesteijn in Amsterdam gezien, maar hij had geen flauw idee wie PvdA-fractievoorzitter Asscher op zijn lijstje had staan. Dat nu is precies waarom ik mij tegen deze vernieuwing van het dualisme keer: over hoe het gemeentebestuur eruit komt te zien, heeft de kiezer helemaal niets te zeggen. Dat is een zaak geworden die enkele partijbonzen na de verkiezingen uitmaken. Duivesteijn zal waarschijnlijk een voortreffelijke wethouder in Almere zijn. Maar waarom is hij daar niet gewoon vóór de verkiezingen kandidaat gesteld?

In Den Haag kreeg een zittende wethouder van de VVD meer dan vierduizend voorkeurstemmen.Maar ná de verkiezingen werd ze als wethouder aan de kant geschoven door de VVD-fractievoorzitter, omdat ze niet goed met de fractie overweg zou kunnen. Dat had hij kennelijk niet durven te zeggen toen het aan de orde was, bij de kandidaatstelling vóór de verkiezingen. Nu is ze vervangen door Frits Huffnagel, die eerder in Amsterdam als wethouder af moest treden en van wie geen Haagse kiezer weet had. Het is één voorbeeld uit vele.

De dualisering van het gemeentebestuur is indertijd – ondanks waarschuwingen over averechtse gevolgen – doorgezet, omdat deze een democratische vernieuwing op lokaal niveau zou inhouden. Maar wij zien nu iets heel anders gebeuren. Partijen schuiven hun ‘ grootste bestuurlijke talenten’ (Rottenberg) niet vóór de verkiezingen naar voren, maar de partijtop maakt ná de verkiezingen op eigen houtje uit wie wethouder worden. Dit is geen democratisering, maar oligarchisering: de invloed van de burger is aanmerkelijk teruggedrongen.

Een andere politieke vernieuwing is de rechtstreekse verkiezing door leden van de lijsttrekker van de VVD. Lijsttrekker? Als je de krant leest of naar de televisie kijkt, zou je denken dat het om presidentsverkiezingen gaat. De ene kandidaat heeft nog maar net een vijfpuntenplan voor de redding van Nederland gepresenteerd, of de ander schalt daar al met een
salvo loze slogans overheen.

Net als in Amerika wordt voortdurend gebekvecht over hoeveel debatten zullen worden gehouden, of de stemmen door he partijbestuur wel eerlijk worden geteld en andere kwesties van niks, die echter groot nieuws zijn, net als peilingen onder ‘ VVD-stemmers’ die in deze verkiezing helemaal niet meedoen. Rottenberg was er geestdriftig over, omdat het ‘ helderheid’ zou scheppen. Ik neem echter alleen maar een barrage van priet- en kletspraat waar, waarvoor de VVD, wie er ook wint, een prijs zal moeten betalen. 

De eerdere lijsttrekkersverkiezing bij de PvdA wordt nu aangevoerd als voorbeeld hoe het ook kan. Die verliep zonder de giftige en persoonlijke toon die bij de VVD nu al de overhand heeft. Dat kon, omdat de voornaamste kandidaten het nergens fundamenteel over oneens waren, wat de verkiezing eigenlijk tot niet meer dan een beauty contest maakte, zoals reclame-experts het noemen.

Maar zo onschuldig was deze verkiezing nu ook weer niet. Tegenkandidaat Jeltje van Nieuwenhoven verdween na een tijdje uit de Kamer. Tegenkandidaat Klaas de Vries, de beste en meest ervaren parlementariër van de PvdA, is op een zijspoor gerangeerd. Winnaar Wouter Bos ging zich profileren op twee thema’s die hij in de verkiezingscampagne nooit had uitgespeeld: afschaffing van het gelijkheidsideaal en de rechtstreekse verkiezing van de burgemeester, in strijd met het PvdA-verkiezingsprogramma. Dat heeft twee keer tot een interne crisis in de partij geleid.

In de VVD-campagne zien wij intussen hoe inhoud allang ondergeschikt is gemaakt aan de vorm die door reclamemakers en spindoctors is bedacht. Doorgaan op deze weg leidt niet tot meer democratie. Het leidt tot het uitschakelen van de politieke partij als democratische organisatie. De ‘ partijbaronnen’ worden vervangen door ‘consultants’. Daarover waren Rottenberg en ik het wel eens, maar hij vond dat minder erg.