Elite-hysterie

DE OOSTENRIJKSE kanselier Wolfgang Schussel voorspelde in juli dat zijn regering hoog zou scoren in het rapport van de 'drie wijzen' over de betrokkenheid van die regering bij 'Europese waarden' en in het bijzonder de rechten van minderheden, vluchtelingen en immigranten. Hij heeft gelijk gekregen.

De drie wijzen, onder aanvoering van de Finse oud-president Marrti Ahtisaari, concluderen dat de Oostenrijkse regering die rechten respecteert in overeenstemming met de standaarden die in andere EU-lidstaten geaccepteerd zijn. In sommige opzichten liggen de Oostenrijkse standaarden zelfs hoger en de huidige regering is bezig de naleving ervan verder te verbeteren.

Over de FPO, de partij van Jorg Haider, luidt het oordeel dat 'er redenen zijn om de beschrijving van deze partij als een rechtse populistische partij met radicale elementen nog steeds juist te achten'. Kritiek wordt geuit op de wijze waarop de FPO campagne voerde door in te spelen op gevoelens van vreemdelingenhaat en de manier waarop ze gebruikmaakt van juridische procedures om kritiek te onderdrukken. Maar de drie wijzen constateren ook dat de FPO-bewindslieden zich daaraan niet hebben bezondigd.

De commissie van drie is in juli ingesteld om de veertien EU-lidstaten te verlossen uit de onmogelijke situatie waarin zij zichzelf gebracht hadden. Hun actie was opgezet om de vorming te voorkomen van een Oostenrijkse regering waaraan de FPO deelnam. Toen die er toch kwam, zetten de veertien een grote mond op: de acties zouden doorgaan zolang deze regering in functie was.

Vervolgens bleek dat Oostenrijk in dat geval de voortgang van de EU, met name de belangrijke topconferentie in Nice over institutionele hervormingen, lam zou kunnen leggen. Daarom moest snel een oplossing worden gevonden. De commissie werd ingesteld om de smadelijke aftocht van de veertien enigszins te maskeren.

Dat is niet gelukt. Het rapport van Ahtisaari en zijn collega's is vernietigend. Zuinig zegt de commissie dat de sancties het besef van ge meenschappelijke Europese waarden hebben verhoogd in Oostenrijk, maar ook in andere lidstaten. Ze hebben ook de inspanningen van de Oostenrijkse regering versterkt', dus niet bewerkstelligt. Dat is alles. Daaraan voorafgaand staat het dodelijke zinnetje dat 'het niet in hun opdracht lag een oordeel te vellen over de rechtmatigheid van de sancties'.

Inmiddels is bekendgemaakt dat de maatregelen tegen Oostenrijk worden beeindigd. Daarmee is een einde gekomen aan een absurde episode, die alleen maar verliezers kent. Het eerste garnituur verliezers bestaat ex aequo uit Jacques Chirac, Guy Verhofstadt en Wim Kok. De Franse president en de Belgische premier waren de gangmakers in de aanval op Oostenrijk. Hun motief was niet het hooghouden van 'gemeenschappelijke Europese waarden' - die werden niet eens aangevoerd in de verklaring waarmee Oostenrijk in diplomatieke quarantaine werd geplaatst. Het ging hen erom politieke concurrentie ter rechterzijde, het Front National, respectievelijk het Vlaams Blok, te intimideren.

Kok hoeft zich over zo'n probleem helemaal niet druk te maken, maar hij ontpopte zich in de loop van de tijd om een of andere reden als de meest dogmatische voorstander van de sancties, hoewel hij noch in de Kamer noch daarbuiten het ooit de moeite waard heeft gevonden om zijn oordeel te argumenteren.

Een van de pijnlijkste aspecten van het rapport van de drie wijzen is dat er niets in staat dat Chirac, Verhofstadt, Kok en de andere regeringsleiders niet al lang bekend had moeten zijn. Zij beschikken immers over ambassades in Wenen en ministeries waarin alle gewenste informatie over de Oostenrijkse regering verkregen kan worden. Alles wijst er echter op dat het besluit Oostenrijk te isoleren in een vlaag van elite-hysterie is genomen.

De grootste verliezer in deze affaire echter is de Europese Unie. Niet alleen hebben veertien van de vijftien leden in deze actie welbewust buiten de instituties en verdragen van de EU geopereerd; zij hebben ook moedwillig getracht het voor te stellen alsof hun optreden binnen het kader van de EU plaatsvond. Dat het rapport van de drie wijzen aan president Chirac werd uitgebracht en dat Frankrijk het einde van de sancties bekendmaakte, was omdat Frankrijk het presidentschap van de EU nu bekleedt. Maar de EU heeft met dat rapport evenmin iets te maken als met de sancties tegen Oostenrijk.

Dat 'Europa' een ondemocratische constructie is, waarin een aantal regeringsleiders in het geniep maatregelen afspreekt tegen een ander land, zonder zich te baseren op wet, verdrag of kiezersuitspraken, is na deze affaire niet langer een karikatuur van Eurosceptici.