Geen keus voor Europa?

Was het feit dat de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk vorig jaar het Franse veto in de Veiligheidsraad hadden genegeerd door een oorlog tegen Irak te beginnen niet een stap voorwaarts in de regulering van de internationale betrekkingen? De vragensteller, commentator buitenland van een Nederlands weekblad, toonde zich zeer ingenomen met zijn vraag, gesteld tijdens een recente conferentie over Amerikaans-Europese verhoudingen.

Deze zelfingenomenheid hield geen stand tegen het antwoord. Van een Frans veto tegen het Amerikaans-Britse voorstel aan de Veiligheidsraad om een oorlog tegen Irak te beginnen is immers geen sprake geweest. De VS en en Groot-Brittanië trokken dit voorstel terug toen vast stond dat zij nagenoeg alleen stonden. Alleen Spanje en Bulgarije (in VN-kringen bijgenaamd ‘the Quiet American’ ) hadden het willen steunen. Dan was het met vier stemmen vóór en negen tegen verworpen, zonder dat er een veto aan te pas was gekomen.

Gebrek aan kennis van zaken is helaas kenmerkend voor de betrekkelijk weinige verdedigers in Nederland van het beleid van de huidige Amerikaanse regering. In de afgelopen vier jaar heeft een realistische benadering van de internationale verhoudingen namelijk ook onder hen plaats gemaakt voor agressief utopisme, waarin geschiedenis niet heeft bestaan en een weerwoord gebaseerd op - bijvoorbeeld – de sociaal-politieke verhoudingen in het Midden-Oosten getrakteerd wordt op het antwoord ‘Des te erger voor de feiten’ (Hegel).

Aernout Brouwer, redacteur van de Volkskrant, is één van de weinigen in het pro-Bush kamp die ik serieus neem. Daarom las ik nauwgezet zijn beschouwing, getiteld ‘Europees verzet tegen de VS is desastreus’ (26 november). Volgens Brouwer is de breuk in het Atlantisch bondgenootschap niet alleen op het conto van George Bush jr te schrijven. Daarom kan die breuk alleen maar geheeld worden als ook vanuit Europa stappen worden gezet. ´Ook`. Kennelijk meent Brouwers dat Washington dat eveneens moet doen, maar daarover bewaart hij het stilzwijgen. Wel heeft hij geen goed woord over voor ´ de onverschrokkenheid waarmee Duitsland en Frankrijk in alle fora hun anti-campagne inzake Irak volhouden.´ 

Dat is een rare voostelling van zaken, die erop neerkomt dat je niet deugt als je je niet klakkeloos en onvoorwaardelijk onderwerpt aan een Amerikaanse politiek die buiten Verenigde Naties en NAVO is bepaald. De volkomen mislukte en op valse voorwendsels gevoerde Amerikaans/Britse oorlog tegen Irak heet bij Brouwers ´een groot Amerikaans project´. Het zou volgens hem door ´Europa´ worden getorpedeerd en ´ondermijnd´. Hij legt niet uit waarop hij die grote woorden baseert. ´Europa´ is niet eens gevraagd mee te doen aan dit militaire avontuur. Toen Tony Blair Britse militaire medewerking aanbood, liet de Amerikaanse minister van Defensie, Donald Rumsfeld, weten dat die nergens voor nodig was. De mislukking van de Amerikaanse politiek ten aanzien van Irak en het Midden-Oosten kan onmogelijk worden toegeschreven aan de breuk in de transatlantische betrekkingen, maar komt volledig voor rekening van George Bush jr. 

Als Brouwers klaagt over ´multilaterale instellingen als de VN en de NAVO´ ,´omdat deze pilaren van Europese diplomatie geen noemenswaardige bijdrage willen of kunnen leveren op de plaatsen die ertoe doen´, dan vraag ik mij af waar hij het over heeft en wat hij bedoelt. Tenslotte was het de regering van de Verenigde Staten die de NAVO als podium voor politieke besluitvorming en als organisatie voor militair optreden ging negeren, notabene nadat de NAVO-Raad voor het eerst in de geschiedenis van het bondgenootschap het centrale artikel 5 (´een aanval op één van ons, is een aanval op ons allemaal´) van toepassing had verklaard. Net zoals de VS en het Verenigd Koninkrijk de Veiligheidsraad en de internationale rechtsorde negeerden toen ze daar hun zin niet kregen. 

Het betoog van Brouwers heeft na grondige lezing en herlezing als centrale boodschap dat ´Europa´ geen andere keus heeft dan zich onvoorwaardelijk te onderwerpen aan wat Washington wil. Dat betoog maskeert zich als ´realistisch´. Brouwers doet geen moeite uit te leggen waarom dit in het belang van ´Europa zou zijn. Nog afgezien van het feit dat de overgrote meerderheid van de burgers in de lidstaten faliekant tegen het militair avonturisme van Bush jr en Blair gekant is; nog afgezien van het feit dat Blair voor zijn hondetrouw niets, maar dan ook niets, terug heeft gekregen.