Geen nieuws

BEHALVE het Nederlandse parlement en de Nederlandse televisie kent ook de krant een zomerreces. Niet omdat er minder nieuws is, maar omdat er minder advertenties binnenkomen, en dus ook minder geld. Iedereen vindt dat gewoon, maar eigenlijk is het heel vreemd: de hoeveelheid nieuws die de krantelezer krijgt, heeft niets te maken met de hoeveelheid nieuws die zich in de wereld voordoet.

Maar wat is nieuws? Wat als zodanig in de krant terecht komt, of op het televisiescherm, zijn vrijwel altijd gebeurtenissen en maar zelden processen, tenzij die processen bestaan uit een keten van nieuwswaardige gebeurtenissen. (Zo komt de infiltratie van Italie door de mafia alleen in het nieuws als een aaneenschakeling van moorden op mafia-bestrijders.)

Zonder een gebeurtenis is er geen nieuws. Dat is het steeds grotere tekort van de moderne journalistiek. Ik wil het illustreren met twee voorbeelden: Slovenie en Namibie.

De desintegratie van Joegoslavie begon vorig jaar met de onafhankelijkheid van Slovenie. De toen in naam nog federale regering antwoordde daarop met militair ingrijpen, dat echter binnen drie weken op niets uitliep. Belgrado ontruimde Slovenie, dat snel door de wereldgemeenschap als onafhankelijke staat werd erkend. Daarna was het geen nieuws meer. De oorlog verplaatste zich naar Kroatie.

Maar hoe is het Slovenie nu verder vergaan? Is het de gevolgen van de oorlog te boven gekomen? Kan het zichzelf nu economisch bedruipen? Is Slovenie ontsnapt aan de politieke fragmentatie die de andere post-communistische staten teistert? Wat is het karakter van de betrekkingen van Slovenie met de andere nieuwe staten op het voormalige Joegoslavische territorium? Indertijd heeft Slovenie zich gedistantieerd van de oorlog tussen Kroatie en Klein-Joegoslavie. Maar hoe staat het er nu politiek, economisch, militair en cultureel voor? Schurkt het aan tegen Oostenrijk, waarmee het zulke langdurige historische banden heeft?

Het zijn allemaal voor de hand liggende vragen, dunkt mij, maar in de kranten, op de radio en voor de televisie worden zij niet beantwoord. Dat is alleen maar te verklaren, omdat er in Slovenie niets is gebeurd dat als nieuwsfeit telt.

Maar juist daarom zou Slovenie nieuws moeten zijn. Als er niets is gebeurd - volgens de regels van de moderne journalistiek - is het er misschien wel goed gegaan op een manier die voor Europa leerzaam is.

Binnenkort bezoekt minister Van den Broek Slovenie. Misschien is dat de 'gebeurtenis' die de journalistiek alsnog aan het werk zet.

Tweede voorbeeld: Namibie, het voormalige (Duits) Zuidwest-Afrika. Vroeger was daar van alles te doen. De laatste kolonie van Afrika werd 'beheerd' door ZuidAfrika en er was een onafhankelijkheidsbeweging, de Swapo.

Tegen de tijd dat Namibie onder auspicien van de Verenigde Naties onafhankelijk ging worden, stond het volop in het nieuws. Die onafhankelijkheid op zichzelf was al gebeurtenis, maar in Namibie werd die pikant door het gemeleerde karakter van de bevolking. Blanke, meestal van afkomst Duitse kolonisten en verschillende Afrikaanse volken, waarvan de Ovambo's de basis van Swapo vormden. Aan de verkiezingen deden zonderling klinkende deelnemers mee als de 'Democratische Turnhalle Alliantie'.

Het proces naar onafhankelijkheid werd hevig verstoord door de infiltratie van Swapo-eenheden uit Angola en hun genadeloze achtervolging door Zuidafrikaanse eenheden. Daartussendoor kwam het bericht dat de Swapo in ballingschap een ware terreur in eigen gelederen had uitgeoefend, waarbij honderden doden waren gevallen. In Nederland leidde dat tot een felle discussie, toen maar al te duidelijk werd dat 'solidariteitsbewegingen' en vooral ook de (protestantse) kerken daarvoor niet alleen de ogen hadden gesloten, maar ook de zwarte slachtoffers van de Swapo de rug hadden toegekeerd.

In deze situatie werd Namibie op 21 maart 1990 onafhankelijk, na verkiezingen die de Swapo weliswaar een meerderheid bezorgden, maar niet een die het haar mogelijk maakte de overeengekomen grondwet te wijzigen. Dat is het laatste wat wij in de media van Namibie hebben vernomen. Sindsdien is daar kennelijk niets meer 'gebeurd'.

Maar als dit werkelijk zo is, als in Namibie inderdaad de verschillende bevolkingsgroepen en partijen vreedzaam naast elkaar leven en een rechtsstaat functioneert, is dat om meer dan een reden een 'gebeurtenis' van groot belang. Zoiets zou uitzonderlijk zijn in de geschiedenis van het moderne Afrika.

Veel belangrijker is nog, wat dit voor Zuid-Afrika betekent. In veel opzichten is Namibie immers een klein Zuid-Afrika. In de Namibische grondwet is niet gekozen voor groepsrechten van de al dan niet gekleurde minderheden. Men heeft in plaats daarvan een evenredige vertegenwoordiging ingevoerd en vergaande garanties voor mensenrechten.

Als de Namibische grondwet in dit opzicht bevredigend werkt, vormt dat een krachtig argument voor soortgelijke formuleringen in de ontwerp-grondwet van het nieuwe Zuid-Afrika. Zo niet, dan moet er een andere conclusie aan worden verbonden. Geen nieuws is niet per definitie goed nieuws.