Gewillige beulen

Gewillige beulen

de mishandelingen zijn gestimuleerd door het beleid van Bush gevangenen tot Untermenschen te degraderen.

bart tromp

Mijn journalistieke loopbaan ben ik begonnen als krantenbezorger. De armste mensen die een abonnement op het Sneeker Nieuwsblad hadden, betaalden mij contant, twaalf cent per week.Van het geld dat ik inde, kocht ik boeken. Een Prisma-pocket kostte toen 1,25 gulden. De eerste veertig in de reeks waren vertalingen van romans van Charles Dickens. Daarna verschenen veel boeken over de Tweede Wereldoorlog. Een speciale categorie vormden ontsnappingsverhalen van Britse en Amerikaanse luchtmachtofficieren uit Duitse krijgsgevangenkampen, die Stalag Luft I, II, III et cetera heetten. Een aantal daarvan (The Wooden Horse, The Great Escape) is ook verfilmd.

The Great Escape ging over de gedurfdste ontsnapping. In Stalag Luft III (in Silezië) wisten de gevangenen drie tunnels te graven. Twee ervan werden ontdekt, maar door de laatste ontsnapten 53 mensen. Vijftig werden gepakt en geexecuteerd, een oorlogsmisdaad die in Neurenberg is berecht.De gruwelijkheid van die collectieve moord kwam zo hard aan, omdat krijgsgevangenen daarvoor zo humaan waren behandeld, volstrekt in overeenstemming met de Geneefse Conventie (volgens welke officieren bijvoorbeeld niet tewerkgesteld mogen worden). Ze kregen post, Rode-Kruispakketten, voerden toneelstukken en musicals op, of studeerden Latijn.

Geallieerde onderofficieren en soldaten (other ranks) hadden het minder prettig, maar een volstrekt ander verhaal was de gruwelijke behandeling van Sovjetrussische krijgsgevangenen. De Duitsers lieten hen van honger omkomen en zich doodwerken. (Degenen die het overleefden,zijn na de oorlog op last van Stalin afgevoerd naar zijn Goelag Archipel, waar zij in groten getale omkwamen.) Het nazi-regime beriep zich er daarbij op dat de Sovjet-Unie de Geneefse Conventie nooit had getekend.

De Verenigde Staten hebben dat wel gedaan. Dat maakt de berichten over de systematische marteling en mishandeling van Iraakse gevangenen zo schokkend. Systematisch en wijdverbreid, ook al doet de Amerikaanse regering het voorkomen alsof het gaat om één vleugel van de Aboe Ghraib-gevangenis, waar zeven bewakers en bewaaksters op eigen houtje hun gang gingen. Stukje bij beetje komt de waarheid boven water – eindelijk. Want veel nieuws was allang beschikbaar. De grote Amerikaanse televisiemaatschappijen zagen er echter van af het uit te zenden. Dat past in het patroon van zelfcensuur dat de Amerikaanse media sinds ‘ 9/11’ vertonen. Al maanden geleden heeft het Rode Kruis, dat, net als indertijd Stalag Luft III, gevangenkampen inspecteert, bij de Amerikaanse autoriteiten protest aangetekend tegen de onmenselijke behandeling van (krijgs)gevangenen.

(In één gruwelijk geval werd het voormalige hoofd van de Iraakse luchtmacht, die zich vrijwillig had gemeld, met zijn hoofd naar beneden in een slaapzak gestopt, waarna zijn ondervragers op zijn borst gingen zitten en zijn mond afdekten, een behandeling die betrokkene niet heeft overleefd. Officieel heette het dat ‘ de gevangene niet lekker werd en het bewustzijn verloor’.) Al in november vorig jaar was het hoofdkwartier van de opperbevelhebber in Irak, generaal Sanchez, door het Rode Kruis van zijn bevindingen op de hoogte gesteld. De eerste reactie van het Amerikaanse leger was beperkingen opleggen aan de inspecties van het Rode Kruis. Vervolgens hield het Pentagon informatie over deze zaken – er lopen al twintig interne onderzoeken naar incidenten in Irak en Afghanistan, waarbij gevangenen gestorven zijn – achter, totdat onderzoeksjournalist Seymour Hersh zijn onthullingen in The New Yorker publiceerde.

Kortom, er is veel te veel aan de hand om de schuld toe te schrijven aan slecht opgeleide soldaten van reserve-eenheden. Zij kregen niet alleen de ruimte van hun superieuren, de mishandelingen zijn juist gestimuleerd door het beleid van president George Bush gevangenen in strijd met alle internationale regels en verdragen tot Untermenschen te degraderen, op wie noch de Geneefse conventies, noch het gebod van humane behandeling van gevangenen van toepassing zijn.

De parallel is hier niet de wijze waarop in het Duitse Rijk de krijgsgevangenen van de westelijke geallieerden werden behandeld, maar hoe het de Russische verging. Een treurige les van de Tweede Wereldoorlog is dat er altijd wel ‘ gewillige beulen’ (zoals Daniel Goldhagen ze in zijn beroemde boek noemde) te vinden zijn. In dit geval gaat het dan om de gewillige beulen van Bush, die net doet alsof hij voor dit schandaal niet de verantwoordelijkheid draagt.