Heim ins Reich!

EIGENLIJK IS HET allemaal mijn schuld. Ik had die journalist van HP/De Tijd niet naar de drukproeven van Inzake beginselen - Het zeventiende jaarboek voor het democratisch socialisme moeten verwijzen. Een week later belde hij op: in het stuk dat Thijs Woltgens in dat boek had geschreven, stond dat hij vond dat Nederland als deelstaat van de Bondsrepubliek meer invloed in Europa zou uitoefenen dan nu als zelfstandige staat. Zou deze gedachte worden opgenomen in het nieuwe beginselprogramma van de Partij van de Arbeid?

Daarin moest ik hem teleurstellen. Het ging om niet meer dan een gedachtenexperiment, dat op prikkelende wijze aanzette tot denken over de feitelijke verwevenheid van Nederland en Duitsland. Tenslotte heeft Duisenberg niet veel meer te doen als president van De Nederlandsche Bank sinds de waarde van de gulden in Frankfurt wordt bepaald.

Een stukje van die strekking verscheen vorige week in HP/De Tijd, waarbij de auteur zich ook nog overgaf aan bespiegelingen over het feit dat de huidige burgemeester van Kerkrade altijd weinig had gezien in de grens tussen zijn gemeente en het Duitse Herzogenrath.

Deze week kwam De Telegraaf, gevolgd door andere dagbladen, met een eigen parafrase, die met de tekst van Woltgens niets meer van doen had (hoewel De Telegraaf wel over die tekst beschikte). Nu heette het dat Woltgens had voorgesteld van Nederland een Duitse deelstaat te maken, waarna de volkswoede ruim baan kreeg. Ze werden aangevoerd door de parlementariers De Hoop Scheffer (CDA), Weisglas (VVD) en Van den Bos (D66), die er allemaal schande van spraken en daarmee demonstreerden dat het geen enkele moeite kost om volksvertegenwoordigers uit hun nek te laten kletsen over verhalen die ze niet gelezen hebben.

Bij het PvdA-partijbureau meldden zich vervolgens woedende leden aan de telefoon om hun lidmaatschap op te zeggen: zij wilden niet 'Heim ins Reich'. Hier meldden zich ook Duitse media om van dit opmerkelijk initiatief verslag te doen. Het Zweites Deutsches Fernsehen moet er aandacht aan besteed hebben, maar ik ben natuurlijk vooral benieuwd wat de Mainzer Beobachter en de Neue Rheinische Zeitung straks over deze affaire te vertellen hebben.

Het dieptepunt werd op datzelfde partijbureau bereikt, toen van daaruit een 'comite nee-zeggers' in de openbaarheid trad met de eis dat Woltgens als PvdA-lid geroyeerd zou worden. Het gaat hier om bureaupersoneel dat zichzelf 'jongeren' vindt en waarvan een voorman al eens uitlegde dat hij niets op heeft met politici die eerst de stukken lezen en dan pas tot een oordeel komen; hun basis en stijl van opereren heeft hen in kringen rond het partijbureau al de naam 'Rottenbergjugend' opgeleverd.

De hele affaire bewijst dat komkommertijd echt bestaat, maar dat maakt degenen die daaraan meedoen niet sympathieker. Als bescheiden tegenzet citeer ik hier wat Woltgens werkelijk schreef: 'De sociaal-democratie heeft onmiskenbaar een Europese identiteit. Wij hebben er alle belang bij om ook het omgekeerde te bereiken: de Europese identiteit is sociaal-democratisch. Of nog beter en minder enghartig: christelijk-sociaal-democratisch. Die identiteit moeten wij tot Europese missie verheffen. Ook hier gaat het er weer om, dat de politiek de burgers bewust maakt van zelden expliciet geformuleerde gemeenschappelijke waarden. Maar misschien is het nog belangrijker om onze burgers duidelijk te maken dat wij nu al - economisch gezien - een Bundesland van de Bondsrepubliek zijn, vergelijkbaar met Noordrijn-Westfalen. Er is zelfs discussie mogelijk over de vraag of Nederland niet, samen met het genoemde Bundesland, als deelstaat van de Bondsrepubliek meer invloed in Europa zou hebben dan nu als een van de vele leden van de Europese Unie. In elk geval zouden regeringen in Berlijn het westelijk gewicht dubbel zwaar voelen.'

En dat is maar een passage uit een hoofdstuk van een boek dat niet over Nederland en Duitsland gaat, maar over de beginselen van de sociaal-democratische stroming, de vraag of die nog wel te formuleren zijn en waarom de Partij van de Arbeid er dringend aan toe is haar politieke inhoud en koers op langere termijn helder en duidelijk te vast te stellen. Morgen zal ik het eerste exemplaar in welgekozen bewoordingen aanbieden aan Jacques Wallage, de fractievoorzitter van de PvdA in de Tweede Kamer. Ik ben benieuwd wat hij daarop te zeggen zal hebben.

Inzake beginselen, het zeventiende jaarboek voor het democratisch socialisme. Onder redactie van Frans Becker, Wim van Hennekeler, Bart Tromp en Marjet van Zuylen. Amsterdam, De Arbeiderspers/Wiardi Beckman-stichting, 1996 ISBN 90 295 2316 6 (205 blz. ƒ 35).