Het drijfzand in

Van de ongeveer 15000 bommen en projectielen die de luchtstrijdkrachten van de NAVO volgens generaal Naumann op Klein-Joegoslavië hebben afgeworpen, waren 24 missers; een successcore van 99,9984%. De schone oorlog leek wel gerealiseerd. Alles is betrekkelijk: de uitdrukking 'frische und fröhliche Krieg' ontstond na de oorlog tussen Pruisen en Oostenrijk van 1866, want die duurde maar zeven weken en eiste niet meer dan 60.000 slachtoffers, allemaal militairen.

De oorlog van de NAVO-lidstaten mag niet zo heten; mag geen burgerslachtoffers opleveren, geen 'collaterale schade' en geen gesneuvelden aan eigen zijde. Dat zijn vereisten die theoretisch niet te realiseren zijn, zodat het geen verbazing hoort te wekken dat dit in de praktijk ook blijkt. De NAVO-lidstaten zijn militair geweld gaan gebruiken om hun machteloze diplomatie kracht bij te zetten, maar hebben dat willen doen zonder de onontkoombare implicaties van de 'logica van de oorlog' voor hun rekening te willen nemen.

De oorlog om Kosovo is een oorlog met beperkte doelen. Maar het is ook een oorlog die van de NAVO-lidstaten willens en wetens met beperkte middelen moet worden uitgevochten.

De doelen volgen uit het alweer vergeten akkoord waarmee Belgrado in oktober vorig jaar instemde. Het akkoord was gebaseerd op resoluties van de Veiligheidsraad, die een vergaande inbreuk op de soevereiniteit van Klein-Joegoslavië inhielden. Men is dan wel heel kort van memorie om de operatie 'Allied Force' te veroordelen omdat deze de soevereiniteit van Klein-Joegoslavië aan zou tasten.

De vijf oorlogsdoelen van de NAVO zijn nog steeds gebaseerd op een situatie die allang achterhaald is, een situatie waarin nog maar sprake was van de verdrijving van zo'n 200.000 niet-Servische bewoners van Kosovo. Nu is 90% van huis en haard verdreven, de helft over de grens gejaagd.

De strategie van de NAVO - beperkte luchtaanvallen - pakt zowel militair als politiek verkeerd uit. Militair, omdat luchtaanvallen die zelf weer beperkt zijn door het feit dat er geen risico's genomen mogen worden door de aanvallers, van alles kunnen vernielen, maar niets aantoonbaars opleveren. De meeste reguliere verbindingen tussen Kosovo en de rest van Klein-Joegoslavië zijn door de luchtacties inmiddels verbroken. Er gaan verhalen dat de lijken van honderden Klein-Joegoslavische soldaten zijn opgeslagen zijn in koelhuizen in Pristina, om het thuisfront niet te ontmoedigen met de aankomst van /body bags/. Maar in elk gewapend conflict gaat het er uiteindelijk om wie een bepaald territorium beheerst. Een luchtoorlog is nooit beslissend, tenzij de aangevallene zich overgeeft - dat is nog nooit gebeurd.

Politiek leidt de gevolgde strategie ertoe dat het initiatief bij de onderliggende partij komt te liggen. Die moet zeggen dat het mooi geweest is, iets wat in het geval van Milosevic al helemaal onwaarschijnlijk is. In alle analyses van zijn persoon wordt benadrukt dat hij in niets anders genteresseerd is dan zijn eigen machtspositie en bereid en in staat is daar alles aan op te offeren. Dit nu heeft Milosevic in de afgelopen vijftien jaar inderdaad steeds weer gedemonstreerd. Het lot van de Servische bevolking interesseert hem geen lor. De luchtacties van de NAVO maken daarom geen indruk op hem, want zij zijn niet op hem gericht.

Door het politieke initiatief uit handen te geven, hebben de NAVO-lidstaten Milosevic opgewaardeerd tot uiteindelijke gesprekspartner, met als merkwaardige consequentie dat zijn 'etnische zuivering' van Kosovo min of meer geaccepteerd wordt als een vorm van politiek waarover te praten valt. Door de uitkomst van de NAVO-operatie door Milosevic te laten bepalen, kunnen bovendien anderen zich er gemakkelijker mee bemoeien. De Russische bemiddeling heeft voorlopig opgeleverd dat Rusland de oorlogsdoelen in de kern (weer) onderschrijft, al is de praktische uitvoering problematisch.

Het bombardement van de Chinese ambassade was een blunder van formaat, die doet denken aan Israelische luchtaanval, tijdens de Zesdaagse Oorlog, op het Amerikaanse waarnemingsschip /Liberty/, maar China overspeelt zijn hand door te eisen dat over een akkoord in VN-verband alleen kan worden gesproken als eerst de luchtoorlog wordt gestopt. Het onttrekt zich zo bovendien aan de resoluties van de Veiligheidsraad waarin Milosevic inzake Kosovo vorig jaar al de wacht is aangezet.

De NAVO-lidstaten staan nu voor de keus vast te houden aan een uitzichtloze strategie van beperkte luchtaanvallen, of deze kracht bij te zetten door de opbouw van landstrijdkrachten in bevriende landen die Klein-Joegoslavië omringen. Die landstrijdkrachten zijn hoe dan ook nodig. Het is immers de opzet om de terugkeer van de Kosovaarse vluchtelingen en de heropbouw van hun samenleving te garanderen door stationering van een internationaal garnizoen in Kosovo, dat naar Bosnisch model voornamelijk uit troepen van NAVO-lidstaten bestaat.

De pompeuze manier waarop de 'inzet' van 'grondtroepen' categorisch is afgewezen - in Nederland door de onwennige minister van Buitenlandse Zaken Van Aartsen, was indertijd al een politieke fout. De doelstellingen van deze beperkte oorlog kunnen alleen maar gerealiseerd worden door de dreiging met, en eventuele inzet van landstrijdkrachten. Maar voorlopig marcheert het Bondgenootschap vastberaden in de richting van zelfgemaakt drijfzand.

Bart Tromp