Het naderend einde van Blair

Het naderend einde van Blair

Het eerste kabinet-blair kende maar één doelstelling: ervoor zorgen dat er een tweede kwam. Dat gebeurde ook.

bart tromp

Wat er van de zoons van Harold Wilson terecht was gekomen, wilde Tony Blair weten. “De één is hoofdonderwijzer en de andere hoogleraar aan de Open Universiteit.’’ De Britse premier was even stil en zei toen te hopen dat zijn kinderen het er beter vanaf zouden brengen. Robin Cook, die vorig jaar uit het kabinet trad omdat hij het niet eens was met de voorgenomen oorlog tegen Irak, vermeldt dit gesprek in zijn terugblik The Point of Departure als illustratie van het feit dat Blair in een heel andere wereld leeft als de Labour Party die hij aanvoert.

Die kloof was er meteen. Vanaf het moment dat Blair, als gevolg van de onverwachte dood van zijn voorganger John Smith, partijleider werd, heeft hij er alles aan gedaan om in stijl zowel als inhoud te breken met de traditionele Labour Party. ‘ New Labour’ moest in alles anders zijn dan de ‘ oude ‘ Labour Party, die in de voorgaande jaren onder leiding van Neil Kinnock en John Smith echter al grondig was gemoderniseerd. Blairs spindocters hebben er echter alles aan gedaan het voor te stellen alsof pas met diens aantreden een eind kwam aan de dominantie van oud-links, een legende die grotendeels voor zoete koek is geslikt. Zo kon Blair in 1997 de verkiezingsoverwinning van Labour op zijn conto en dat van ‘ New Labour’ schrijven, hoewel uit verkiezingsonderzoek naar voren kwam dat dit voor hoogstens tien van de ruim 160 zetels winst gold.

Het eerste kabinet-Blair kende maar één doelstelling: ervoor te zorgen dat er een tweede kwam. Dat gebeurde ook. Maar de prijs was hoog. Nog nooit gingen in Groot-Brittannië zo weinig kiezers naar de stembus als bij de laatste verkiezingen. De kern van de verhouding tussen Blair en zijn partij bracht hij ooit onder woorden in een gesprek Paddy Ashdown, toen de leider van de Liberaal Democraten: “Ik heb alles weggehaald waar mijn partij in geloofde, ik heb ze van hun kernopvattingen ontdaan. Alleen succes en macht houdt de zaak bijeen.’’Nu zijn tweede kabinet op zijn eind loopt, is er bitter weinig te bespeuren van inhoudelijke successen. De sociale ongelijkheid blijkt in de jaren van Blair als premier zelfs te zijn toegenomen.En dan is er de oorlog tegen Irak, die Blair voerde op basis van leugens en valse voorwendselen. Binnen Labour was er nooit veel enthousiasme voor deze oorlog. Toen het vorig jaar op een stemming in het Lagerhuis over de voorgenomen oorlog kwam, weigerden meer Labour-parlementariërs de regering te steunen dan er op 9 mei 1940 Conservatieve Lagerhuisleden rebelleerden tegen Chamberlain en zo de weg voor Churchill vrijmaakten.

In de Labour Party begint het besef post te vatten dat Blair de enorme macht die hij met zijn verkiezingsoverwinningen heeft verworven, allerminst heeft gebruikt om een modern sociaal-democratische programma uit te voeren. Zijn enige troefkaart, politiek en electoraal succes, is uitgespeeld. Het invloedrijke centrum-linkse kwartaalblad Renewal kwam deze week met een vernietigend requisitoir. Blair mag dan de Conservatieve Partij hebben gemarginaliseerd, dat is alleen maar gelukt door in feite precies dezelfde neoliberale koers te varen. Anders dan Margaret Thatcher heeft Blair op geen enkele manier het Britse politieke, economische en sociale landschap getransformeerd. De oorlog in Irak heeft volgens de redactie ‘ een fundamentele vertrouwensbreuk’ opgeleverd, ‘ een demonstratie van arrogantie en strategische blunders waarvoor de partij als geheel de prijs moet betalen’. Dat laatste is zeker waar. Het ledental van de Labour Party is inmiddels gedaald tot ruim 200.000 – de helft van wat het was toen Blair premier werd.Roy Hattersley, ooit vice-fractievoorzitter van Labour in het Lagerhuis, maar inmiddels Lord Hattersley, deed afgelopen maandag een beroep op vice-premier John Prescott om Tony Blair tot aftreden te bewegen. Hattersley gold in de jaren tachtig als representant van de rechtervleugel, maar gaat nu met dezelfde opvattingen door voor uiterst links. Hij beschreef Tony Blair als ‘ een koekoek in het (Labour)nest’ en voegde daaraan toe: “Dreigementen kunnen in de plaats treden van pogingen tot overreden.’’

De even excentrieke als briljante Conservatief Enoch Powell zei ooit: “All political careers end in failure.’’ De grote vraag is in dit geval of Blair de Labour Party in zijn val met zich mee zal slepen.