Het nieuwe leren

Het nieuwe leren

maar leerlingen kunnen tegenwoordig geen staartdeling meer maken, ze zijn afhankelijk van hun rekenmachinetje

bart tromp

‘ Het nieuwe leren’ schijnt nu het algemene uitgangspunt te zijn bij de inrichting van het middelbaar onderwijs. Eén van de uitgangspunten ervan is dat ‘ het oude leren’ achterhaald is, omdat kennis tegenwoordig voortdurend vernieuwd wordt. In het nog bestaande tv-programma Buitenhof legde een PvdA-Kamerlid uit dat het in de kenniseconomie niet om voor je het weet verouderde kennis gaat, maar om onderwijs in wat zij netwerken noemde. Kennis is tegenwoordig zo snel verouderd, dat het onzinnig is er in het onderwijs aandacht aan te besteden. Dit is al een cliché geworden onder de figuren die het onderwijs tegenwoordig sturen, zonder ooit een klaslokaal van binnen te zien.
Ik begrijp daar niets van. De meeste kennis die van belang is, veroudert helemaal niet. De tafels van vermenigvuldiging niet, bijvoorbeeld. Ook niet de 2500 jaar oude stelling van Pythagoras, evenmin als wiskunde in het algemeen. Maar dankzij het nieuwe leren kunnen leerlingen geen staartdelingen meer maken; ze zijn afhankelijk geworden van een rekenmachinetje, zonder dat zij enig benul hebben van hoe de berekening wordt gemaakt.
Dit is niet een gevolg van veroudering van kennis, maar van het negeren ervan. Wie eenmaal goed Nederlands heeft leren lezen en schrijven, moet er veel moeite voor doen om dat af te leren. Precies hetzelfde geldt voor elke andere taal. Hoezo, veroudering van beheersing van Nederlands en vreemde talen? Natuurwetenschappelijke kennis en de praktische toepassingen verouderen evenmin. Gelijkstroom blijft gelijkstroom en wisselstroom wisselstroom. Water kookt bij honderd graden onder normale omstandigheden. Enzovoorts.
Een tijdje geleden gaf ik college aan officieren op een militair instituut, waarvan de toegang werd bewaakt door functionarissen van een particuliere beveiligingsdienst. (Een kolonel, die daarover ging, had mij eerder uitgelegd dat de inzet van beroepssoldaten voor deze taak te duur zou zijn geweest.) Bij de slagboom informeerde een aardige beveiligingsbeambte naar wat ik die ochtend had gedaan. Ik vertelde dat ik college had gegeven, waarna hij vroeg over welk onderwerp. “De Balkan, ” zei ik. Hij keek mij even aan en vroeg toen: “De Balkan! Maar wat is dat? ” Hij zag er niet uit alsof hij slachtoffer was geweest van het nieuwe leren, waarmee ik maar wil zeggen dat de ellende in het Nederlandse onderwijs al ver voor de introductie van ‘ het nieuwe leren’ begonnen is.
Maar, om door te gaan op het onderwerp van dit artikel, ook als het gaat om geografie, is geen sprake van veroudering van kennis. De Balkan is zowel naam van het zuidoostelijke schiereiland van Europa als van een bergrug in Bulgarije. Die bergrug is er al heel lang, en die verdwijnt ook niet op afzienbare termijn. De naam Balkan voor het schiereiland bestaat nu bijna tweehonderd jaar, maar ik geloof niet dat er gauw iets nieuws voor in de plaats zal komen. Ik zwijg maar over geschiedenis, die per definitie niet kan verouderen.
De enige kennis die tijdens mijn leven zeer snel is verouderd, heeft te maken met computers. In de twintig jaar dat ik ze gebruik, heb ik twee totaal verschillende besturingssystemen moeten leren beheersen, met al hun jaarlijkse vernieuwingen, en vier programma’s voor tekstverwerking. En hier geldt inderdaad dat je helemaal niets overhoudt aan kennis van het verouderde systeem. Een typemachine van 1880 is nog bruikbaar, maar niemand heeft nog wat aan al die ingewikkelde MS-Dos-formules die je vroeger uit je kop moest leren om een pc te kunnen gebruiken.
Maar daarover hoor je de napraters van ‘ het nieuwe leren’ niet. Hoe verstandig is het geweest dat tien en vijftien jaar geleden nooit iets is terechtgekomen van al die aanbevelingen van praatjesmakers uit het bedrijfsleven en het openbaar bestuur om leerlingen al in het basisonderwijs een groot deel van hun schooltijd te laten besteden aan geknoei met computers. In plaats van behoorlijk lezen, rekenen en schrijven te leren, hadden ze dan hun tijd verdaan aan computerprogramma’s die al achterhaald en afgeschaft waren voordat ze een diploma hadden behaald.
Het thema van ‘ het nieuwe leren’ is eindelijk op de maatschappelijke agenda gezet met een reeks korte beschouwingen van de journalist Martin Sommer in de Volkskrant. Ik hoop dat dit thema nu ook op de politieke agenda terechtkomt, want dat is hard nodig.