Het vernieuwde D66

Het vernieuwde D66

Boris Dittrich is de verpersoonlijking van dit nieuwe D66, een onaangenaam mengsel van arrogantie en rancune.

bart tromp

Al tijdens de paarse kabinetten, die zonder D66 niet hadden bestaan, begon deze partij onmiskenbaar naar rechts te trekken, vooral op sociaal-economisch terrein. Dit werd aan het oog onttrokken, enerzijds door de paarse sfeer van ontideologisering, anderzijds omdat toen ook de PvdA rechtser werd. Vervolgens werd door het gedoe van en rond Pim Fortuyn de fundamentele politieke scheidslijn tussen links en rechts een tijd aan het oog onttrokken, waardoor ook de positie van D66 er niet herkenbaarder op werd.
Maar de verkiezingsstrijd na de val van het eerste kabinet-Balkenende stond weer in het teken van die tegenstelling, met D66 ondanks alles aan de linkerkant van het politieke spectrum. Dat kwam onder andere tot uiting in de stellingname van de partij vóór de verkiezingen: dat niet zou worden meegewerkt aan een coalitie tussen CDA en VVD. Zoals bekend draaide de D66-fractie ná de verkiezingen – en na de mislukte formatie van een CDA-PvdA-kabinet – 180 graden en hielp die partij CDA en VVD aan een parlementaire meerderheid. Dit in ruil voor de toezegging dat D66 een nieuw kiesstelsel en een rechtstreeks gekozen burgemeester mocht fabriceren.
Sindsdien zien we op vrijwel alle beleidsterreinen dat D66 een definitieve zwaai naar rechts heeft gemaakt en de VVD in sommige opzichten aan de rechterkant heeft gepasseerd. Dit is gepaard gegaan met een onmiskenbare verandering van politieke stijl. De woeste openbare scheldpartijen van bewindslieden en Kamerleden van D66 aan het adres van Ed. van Thijn en de PvdA in het algemeen nadat minister Thom de Graaf zijn blufpoker om de gekozen burgemeester had verloren, waren daar maar één demonstratie van.
Fractieleider Boris Dittrich is in zijn toonzetting de verpersoonlijking van dit nieuwe D66, altijd verongelijkt als hij wordt geconfronteerd met de groeiende afstand tussen waar D66 ooit voor stond en wat zijn fractie nu voor haar rekening neemt, een onaangenaam mengsel van arrogantie en rancune. Nieuwsrubrieken en journalisten die hem niet naar de mond praten, heten onveranderlijk zuur.
In deze sfeer wekt het geen verbazing dat een D66-politicus zijn partijgenoot Medy van der Laan vroeg alvast een decorstuk van NPS-nieuwsrubriek Nova mee te brengen uit Hilversum, zeker om het tussen de geweien van door D66 geschoten politieke bokken een ereplaats in de fractiekamer te geven.
De omroepplannen van staatssecretaris Van der Laan gaan dwars in tegen de traditionele opvatting van D66 dat de publieke omroep ontzuild moet worden en dat, zo lang dat niet kan, in elk geval samenwerking van de verzuilde omroepen op het gebied van nieuwsvoorziening en cultuur moet worden afgedwongen. In het voorstel dat de voormalige ‘ ambtenaar van het jaar’ nu heeft gedaan, gebeurt het omgekeerde: samenwerking, zoals bestaat in de NPS, wordt juist verboden, en de verzuiling wordt nieuw leven ingeblazen, zij het tegen de halve prijs. Het is een wanstaltig concept, een recept dat de publieke omroep niet alleen verzwakt, maar op termijn doet afsterven.
Maar een publieke omroep, die zorgdraagt voor informatie over en uitleg van politiek, zonder politiek of commercieel gebonden te zijn, is een noodzakelijke voorwaarde voor de werking van de democratie, zeker waar voor steeds meer mensen televisie de enige bron van informatie is. Dat D66 de plannen van Van der Laan steunt, bewijst daarom dat het aanhoudende gedram van deze partij over ‘ politieke vernieuwing’ in het geheel niet wordt ingegeven door de behoefte de democratie in Nederland te versterken.
Een herinnering aan ‘ de politieke vernieuwing’ die De Graaf heeft proberen door te duwen trof ik twee weken geleden aan bij de post. Het is voorlopig de laatste publicatie in het kader van De Graafs project Nieuw Kiesstelsel, telt 370 bladzijden en bevat de ontwerp-Wet wijziging kiesstelsel Tweede Kamer, die nooit zal worden ingediend. Maar kennelijk was deze al in druk toen CDA en VVD na het echec met de rechtstreeks gekozen burgemeester duidelijk maakten niets in dit stelsel te zien, waarop De Graaf terecht aftrad.
De vorige uitgave in deze reeks was een competent overzicht van alle eerdere ideeën in Nederland over wijziging van het kiesstelsel en de wijze waarop die wel of niet gestalte hadden gekregen. De les die daaruit voor de plannen van De Graaf mocht worden getrokken, komt tot uiting in de titel: Een sprong in het duister.