Historisch Korfoe

Het Griekse eiland Korfoe was ooit van strategisch belang

Terstond na het beleg van 1537 tussen de Turken en Venetianen begon de modernisering van Korfoe. Twee grote bastions werden aangelegd om het ‘Oude Fort’, zoals het zou gaan heten, aan de landzijde te beschermen. De wijken aan die kant werden met de grond gelijkgemaakt om de landbatterijen een vrij schootveld te geven. Zo ontstond een van de grootste en mooiste pleinen van Zuid-Europa, de Spianada. De vestingswerken bewezen hun waarde toen het Osmaanse Rijk in de zomer van 1571 een groot offensief opende. Cyprus viel, maar de aanval op Korfoe was niet succesvol en enkele maanden later werd de Osmaanse vloot bij Lepanto verslagen.

Niettemin had Venetië de meeste van zijn bezittingen in het oostelijk bekken van de Middellandse Zee voor altijd verloren. Wie op de kaart kijkt, beseft dat Korfoe voor de lagunenrepubliek van strategisch belang was. Het eiland beheerst de toegang tot de Adriatische Zee en biedt een van de zeldzame beschermde ankerplaatsen in dit gebied. Na 1571 versterkten de Venetianen de stad dus verder, die inmiddels achter de Spianada was uitgebouwd. De nieuwe fortificaties zijn, met als kern het goed bewaarde kolossale Nieuwe Fort, een meesterwerk van zeventiende-eeuwse militaire architectuur: met bastions, courtines, ravelijnen, hoorn- en kroonwerken, flèches, tenailles, glacis en grachten. Wat de fortificaties een bijzonder aura geeft, is het feit dat ze ook daadwerkelijk dienst hebben gedaan.

In 1716 was Korfoe, na de val van Kreta en de Peloponnesos, Venetiës laatst overgebleven overzeese bolwerk. De Osmaanse grootvizier Damad Ali organiseerde een invasievloot die een leger van 30.000 man infanterie en 3.000 man cavalerie aan land zette. Het beleg duurde de hele lente en zomer. Begin augustus vernam het garnizoen dat Venetië een bondgenootschap met Oostenrijk had gesloten en dat legeraanvoerder prins Eugen van Savoy de Osmanen bij Karlowitz en Peterwardein had verslagen. Daarop ordonneerde de Osmaanse commandant een stormaanval om het pleit te beslechten. Garnizoen en stadsbewoners verdedigden zich wanhopig tegen de numeriek veel sterkere aanvallers. Tot de Venetiaanse commandant, maarschalk Schulenburg, met 800 man door een verholen poort een uitval deed en de belegeraars in de rug aanviel. Dit veroorzaakte chaos en leidde tot een onordelijke aftocht naar het Osmaanse basiskamp, dat de volgende dag door noodweer in een modderige puinhoop veranderde. Een deel van de vloot leed schipbreuk. Een paar dagen later werd het beleg opgegeven.

Twee jaar later sloeg de bliksem in het kruitmagazijn van het Oude Fort in. Wat de Osmanen niet hadden gekund, volvoerde de natuur: de citadel werd tot een puinhoop gereduceerd. Gelukkig zou er nooit meer een oorlog tussen Venetië en het Osmaanse Rijk volgen. Het is overigens merkwaardig dat in geen enkel boek over Korfoe noch in het vestigingsmuseum melding wordt gemaakt van deze explosie.

Onlangs hield ik een korte vakantie op het Griekse eiland. Aangezien het geen strandweer werd, volgde een bezoek aan het Achilleion, het paleis dat keizerin Elisabeth van Oostenrijk (‘Sissi’) tussen 1889 en 1891 liet bouwen. Ze was niet tevreden met de Hermes Villa bij Wenen, die ze vlak daarvoor als privéoptrekje van keizer Frans Jozef had losgezongen, omdat ze niet gelukkig kon zijn in de keizerlijke residentie, Paleis Schönbrunn.

Na haar dood werd het Achilleion aangekocht door de Duitse keizer, Wilhelm II, die er graag vertoefde. De prachtige beeldentuin wordt gedomineerd door een 11 meter hoog bronzen beeld van de triomferende Achilles, dat is vervaardigd in opdracht van Wilhelm II. De halfgod Achilles draagt een rokje waarin geen vrouw zich zou durven vertonen. Een eind verderop zien wij hem nogmaals, wanhopig pogend de dodelijke pijl van Paris uit zijn hiel, zijn enige kwetsbare plek, te trekken. Het prachtige beeld is duidelijk geïnspireerd op dat van ‘De Stervende Galliër’, misschien wel het mooiste beeldhouwwerk uit de Romeinse oudheid. De onmiskenbaar homo-erotische sfeer die beide beelden uitademen, is aan enkele dames in mijn gezelschap niet besteed. Zij prefereren de achterkant van de stervende held, vanwege diens gewelfde billen.

Binnen is een model van het keizerlijk jacht Hohenzollern, waarop Wilhelm II in juli 1914 vakantie vierde. Het moet de indruk wekken dat Duitsland toen niet aan oorlog dacht. In het paleis ontbreekt een plaquette die meldt dat tijdens een Europese top in 1994 Ruud Lubbers hier het voorzitterschap van de Europese Commissie misliep. Want ook dat gebeurde op Korfoe.

Bart Tromp