Het argument dat Nederland de Irak-oorlog steunde omdat Irak de VN-resoluties niet naleefde, is zo onwaar dat het zielig is, meent Bart Tromp.

Frans Verhagen (Forum, 16 maart) acht het zeer wel mogelijk dat de argumenten van de regering-Balkenende I voor politieke steun aan de oorlog in Irak niet deugen. Dat de regering tegen parlement en publiek erop los heeft gelogen, acht hij evenmin uitgesloten. Het gaat er in zijn ogen echter om dat het belang van Nederland bevorderd is door deze steunbetuiging. Dit is realpolitik van een adembenemende naïviteit. Verhagen wil niet onder ogen zien dat de regering-Bush de NAVO-partners niet als bondgenoten, maar als vazallen beschouwt. Richard Armitage, de tweede man op het State Department onder Colin Powell, vatte na zijn aftreden de buitenlandse politiek van president Bush jr zo samen: ’Listen, fucker, you do what we say.’ Het enig aanwijsbare dat ’ons meedoen’ heeft opgeleverd, is het ontbijt van Balkenende en De Hoop Scheffer indertijd met president Bush jr op het Witte Huis. Volgens Arie Elshout (Forum, 19 maart) heeft De Hoop Scheffer zijn huidige post niet te danken aan het Nederlandse schoothondjesgedrag, maar aan het feit dat Nederland afstand heeft gehouden van de VS door militair niet mee te doen. Ik ben het graag met hem eens dat dit een prikkelende stelling is voor verder onderzoek. Zo’n onderzoek zou zich, na de recente onthullingen door het KRO-tv-programma Reporter en het VPRO-radioprogramma Argos echter onvermijdelijk uitstrekken tot de vraag of Nederland in het geniep niet wel degelijk militair aan de oorlog in Irak heeft meegedaan, met F-16’s en commando’s. Daarvoor bestaan sterke aanwijzingen.

In Forum van 13 maart voerde ik aan dat Elshout er volkomen naast zit met zijn bewering dat je alle kanten uit kunt als het gaat om de volkenrechtelijke rechtvaardiging van de oorlog tegen Irak. In zijn reactie negeert hij mijn argument over de consensus onder volkenrechtdeskundigen. Hij heeft het over ’duurbetaalde juristen’ en ’multi-interpretabele teksten’. Hij wil vasthouden aan zijn bewering, tot ’de juridische onderbouwing van de Irakoorlog wereldwijd tot aan de hoogste rechter is getoetst’.

Dit is een uitvlucht. Elshout weet best dat hier geen hoogste rechter bestaat. Uiteindelijk is hier de Veiligheidsraad de hoogste autoriteit, en die heeft de volkenrechtelijke argumentatie van Balkenende I niet onderschreven. Evenmin als de VS en het Verenigd Koninkrijk, toen zij vergeefs een resolutie van de Veiligheidsraad zochten om hun oorlog volkenrechtelijk te rechtvaardigen, en daarmee impliciet de Nederlandse argumentatie voor de oorlog afwezen.

Elshout maakt zich daarom belachelijk als hij doet alsof hierover serieuze politieke en rechtskundige meningsverschillen bestaan, nationaal of internationaal. Uit onderzoek van NRC Handelsblad is overigens gebleken dat de directie juridische zaken van zowel Buitenlandse Zaken als Defensie de regering heeft gewaarschuwd dat volkenrechtelijk een nieuwe resolutie van de Veiligheidsraad noodzakelijk was om een oorlog tegen Irak te rechtvaardigen.

De argumentatie van de Nederlandse regering is echter in nog een ander opzicht onhoudbaar, wat niet alleen Elshout is ontgaan.

Premier Balkenende draait nog steeds dezelfde mantra af: Saddam Hoessein hield zich niet aan VN-resoluties en de bewijslast voor de vernietiging van zijn massavernietigingswapens lag bij hem. Maar toen de Nederlandse regering haar steun aan de oorlog baseerde op de onwil van Saddam Hoessein om oude resoluties van de Veiligheidsraad uit te voeren, had de laatste allang resolutie 1441 aangenomen. VN-inspecteurs kregen daarin veel verder gaande bevoegdheden dan onder de oude resoluties en de Iraakse dictator werd gelast bewijzen aan te voeren dat hij niet langer over massavernietigingswapens beschikte. Aan deze resolutie gaf Saddam Hoessein nu juist wel gevolg. Toen de VS de oorlog begonnen en Balkenende daar steun aan betuigde, waren VN-inspecteurs drie maanden bezig het bewijsmateriaal dat Irak had geleverd te controleren. Op het terrein van nucleaire wapens was het VN-inspectieteam van El Baradei al tot de slotsom gekomen dat Irak daar inderdaad niet over beschikte. Voor wat betreft chemische en biologische wapens verwachtte Hans Blix, de leider van het andere VN-team, dat de controle binnen enkele maanden was afgerond. Na voltooiing van de inspecties zou een VN-controlesysteem zijn ingevoerd dat hervatting van programma’s voor massavernietigingswapens onmogelijk had gemaakt.

Irak gaf dus wel gevolg aan de VN-resoluties en leverde wel het bewijs dat het niet over massavernietigingswapens beschikte. Het betoog van de premier is zo volkomen in strijd met de waarheid dat het eigenlijk zielig is. Vooral ook voor diegenen die om politieke of andere redenen doen alsof de premier hier kleren draagt.

Volkskrant 28 maart 2007