Klaar voor onderwater!

Klaar voor onderwater!

‘ No more mr. nice guy,’ riep voorzitter dales onder groot enthousiasme op het congres. D66 ging het anders doen.

bart tromp

Vorige week kuierde fractieleider Boris Dittrich van D66 mompelend door de Leidsestraat, uitgedost in een regenjas, uiteraard gevolgd door een televisiecamera. Vervolgens kwam een naargeestige discussie op gang: was dit niet een platte imitatie van het fameuze televisiefilmpje waarin Hans van Mierlo in 1966 in zijn regenjas langs een Amsterdamse gracht liep en D’66 (zo heette de partij oorspronkelijk, Democraten 1966) lanceerde? De discussie was onvermijdelijk, omdat in het betreffende programma, Netwerk, beide filmpjes werden vertoond. Hoeveel mensen zijn er nog die zich het filmpje van 1966 herinneren?
Op hoge toon deelde Dittrich mee dat het helemaal niet zijn bedoeling was geweest zich audiovisueel tot een nieuwe Van Mierlo te laten proclameren. Het was allemaal de schuld van de media. Elke gelijkenis met eerdere beelden was louter toeval. Hij was immers met opzet niet langs een Amsterdamse gracht gelopen, maar juist door een Amsterdamse straat. De echte Van Mierlo toonde zich in het geheel niet vermaakt door dit optreden van zijn late opvolger.
Zaterdag volgde het partijcongres van D66. Dat bood een zonderling schouwspel. In de peilingen is de partij inmiddels gehalveerd. D66 trad indertijd op louter opportunistische gronden toe tot het kabinet-Balkenende. (Nadat lijsttrekker Dittrich dit vóór de verkiezingen had uitgesloten, ik herinner daar voor de zekerheid nog even aan.) De prijs die de partijleiding bedong, was het invoeren van staatkundige vernieuwingen buiten de kiezers om. Een referendum onder de leden over deelname aan het kabinet werd door Dittrich en de zijnen afgewezen: leden van D66 mochten niet in staat worden geacht over zo’n ingewikkelde kwestie tot een verantwoord oordeel te komen.
Vervolgens werd de nieuw benoemde minister van Bestuurlijke Vernieuwing, Thom de Graaf, slachtoffer van de D66-strategie. Om staatkundige vernieuwingen in te voeren die niet aan het oordeel van de kiezer hoefden te worden onderworpen, moest hij zulke eigenaardige voorstellen maken, dat het zelfs coalitiepartners CDA en VVD te bont werd. Exit De Graaf en zijn voorstellen. Maar D66 bleef in het kabinet, nadat een bijzonder congres had vastgesteld dat staatkundige vernieuwingen helemaal niet zo belangrijk waren. Kroonjuwelen, misschien – maar die draag je toch nooit.
Al vóór dat congres was Alexander Pechtold voorgedragen als opvolger van De Graaf, want het is niet de bedoeling van de D66-leiding dat de partijleden iets te zeggen krijgen. Van de 27 moties die op die zaterdagmiddag door de leden waren ingediend, werd er geen één in stemming gebracht – dat gebeurde alleen met de 28ste motie, die van het bestuur.
In de grote zaken identificeert D66 zich met het kabinetsbeleid. Minister Brinkhorst voert trouwhartig de agenda van Economische Zaken uit, met de onberaden privatisering van de energieproductie als voorlopig laatste wapenfeit. Staatssecretaris Van der Laan liet zich door de fractievoorzitters van de regeringspartijen een omroepbeleid voorschrijven dat neerkomt op herzuiling.
De machtspositie van D66 is nihil. CDA en VVD hebben de partij niet nodig om het kabinet in de zaken waar het om gaat aan een meerderheid te helpen. Daar zorgt de LPF wel voor. Door onophoudelijk PvdA, GroenLinks en de SP te schofferen en uit te schelden heeft D66 zijn traditionele centrumlinkse middenpositie verloren en daarmee ook zijn politieke ruilwaarde.
De nieuwe minister, Pechtold, maakt voornamelijk naam door elke twee weken iets te roepen dat strijdig is met het kabinetsbeleid, steeds over onderwerpen die buiten zijn eigen portefeuille vallen. Zijn enige en dus grootste overwinning bij de laatste is de zure bekentenis van premier Balkenende dat hij geen blokkade op zal werpen tegen invoering van een referendum. Daar is de nieuwe minister van Bestuurlijke Vernieuwing nu namelijk voor, hoewel sommigen zich herinneren dat hij als wethouder in Leiden een referendum juist tegenhield.
Het congres zaterdag vond het machteloos gepiep van de nog steeds kersverse bewindsman prachtig, een voorbeeld dat navolging verdiende. D66 ging het anders doen. ‘ No more mr. Nice Guy,’ riep D66-voorzitter Frank Dales onder groot enthousiasme. Het deed denken aan het oorverdovende sissen, borrelen en piepen dat de ondergang van een schip begeleidt. Het wrak kraakt aan alle
kanten en het water eromheen raakt in steeds grotere beroering. Op de brug ontwaren wij Boris Dittrich, die ‘ Klaar voor onderwater’ brult, omdat hij denkt dat het wrak van D66 eigenlijk een onderzeeboot is.