Klapvee in de Tweede Kamer

De gebroken verkiezingsbeloften zijn het recept bij uitstek om vertrouwen in de politiek te ondermijnen.

Niks nieuws voor de oude politiek: de verliezers (PvdA (-9) en CDA (-3) sluiten de grote winnaar SP (+16) uit en vormen de kleinst mogelijke meerderheidskabinet met gevestigde partijen, waarbij de kleinste winnaar ChristenUnie (+3) hen aan die meerderheid moet helpen.

Niet vergeten hoe erg dat was, een regeerakkoord? Dat mocht niet meer na de Fortuyn-verkiezingen van 2002. Zo’n regeerakkoord legde immers voor vier jaar alles vast en zette daarmee het parlement voor diezelfde periode buitenspel. (Oorspronkelijk was het regeerakkoord overigens niets anders dan een afspraak over de zetelverdeling in een nieuw kabinet.)
Nu heet het regeerakkoord Coalitieakkoord en telt het 53 bladzijden met deels dooddoeners, deels concrete voorstellen en deels geheimtaal. Het ademt vooral gezapigheid. Het mist elk gevoel van urgentie op de drie terreinen die voor Nederland in de komende jaren van doorslaggevend belang zijn: het onderwijs, zijn plaats in Europa en zijn internationale militair optreden.

De ChristenUnie heeft reden om tevreden te zijn. Zij is nu als een serieuze partij aanvaard. Rouvoet is erin geslaagd op zogeheten ethische terreinen enkele pragmatische vergelijken te treffen die CDA en PvdA om prestigeredenen nooit overeen waren gekomen.

Het CDA, en in het bijzonder Balkenende, kan zich in de handen wrijven. Door diens aanblijven als premier is geen sprake van een wezenlijk ander beleid dan dat van zijn drie voorgaande en mislukte kabinetten. Dit is onderstreept door het overeengekomen verbod op een parlementair onderzoek naar de Nederlandse goedkeuring van de volkenrechtelijk illegale oorlog tegen Irak.

Wie een onderzoek verbiedt, heeft iets te verbergen. In de luttele twee pagina’s die aan internationale politiek zijn gewijd, wordt echter ook geen afstand genomen van de goedkeuring van de oorlog zelf. Aangezien er continuïteit van beleid bestaat, stemt de PvdA daardoor alsnog in met het regeringsstandpunt van Balkenende I dat een oorlog tegen Irak buiten het Handvest van de Verenigde Naties geoorloofd is.

Volgens sommigen heeft de PvdA winst binnengehaald door in ruil voor het onbespreekbaar maken van de hypotheekrenteaftrek – een denivellerende miljardensubsidie aan huiseigenaren – een even ondoorzichtige als onbegrijpelijke extrabelasting aan ouderen met een pensioen vanaf 18.000 euro op te leggen. Je hoeft dat alleen maar door Kamerlid Sharon Dijksma te horen uitleggen om tot de conclusie te komen dat de huidige PvdA geen sociaaldemocratische partij meer is.

Daarna komen de gebroken verkiezingsbeloften. Wouter Bos zou niet in het kabinet zouden gaan zitten. Het noodzakelijke referendum over een nieuw Europees verdrag, en nog zo wat. Het gaat mij er niet om of de nieuwe standpunten slecht zijn. Ik vond het referendum over het grondwettelijk verdrag onverstandig, maar als partijen vóór de verkiezingen beloven dat ze een nieuw verdrag ook aan een referendum zullen onderwerpen, dan doen ze dat in het volle besef van de draagwijdte van zo’n stellingname.

Net zo goed weet Bos heel goed welk risico hij neemt als hij voor de verkiezingen belooft de PvdA te zullen leiden vanuit de Tweede Kamer, tenzij hij premier kan worden. Door met die belofte te breken maakt hij zichzelf en de PvdA ongeloofwaardig. Maar het is erger: verkiezingscampagnes en dito programma’s worden zo teruggebracht tot loze praatjes. De beloftes hebben geen enkele waarde meer als de buit eenmaal binnen is. Dat is het recept bij uitstek om het vertrouwen in de politiek te ondermijnen.

Aan deze formatie in het beslotene is begonnen zonder dat duidelijk was wat de uitgangspunten van de betrokken partijen voor een mogelijke coalitie waren. Bij de PvdA blijft het een raadsel waarom Bos geen vinger uitstak toen Balkenende deelname van de SP bij voorbaat uitsloot. Net zo goed als het onbegrijpelijk is dat hij zonder meer akkoord ging met Balkenende als premier.

Zonder enige lering te trekken uit een verleden waar ze niks van weten zijn de huidige PvdA-bonzen graag bereid de stommiteiten van toen over te doen. Dit kabinet gaat het meest lijken op Paars I. Dat werd indertijd afgedwongen door D66. Nu steekt de PvdA vrijwillig het hoofd in de strop. Door in het kabinet te gaan zitten garanderen Rouvoet en Bos dat de fracties in de Tweede Kamer – bij de PvdA dankzij ‘ vernieuwing’ en politieke correctheid zwak en onervaren – tot klapvee zijn gereduceerd.Nieuwe politiek!