Macht en recht

DE CONFERENTIE is verdaagd! Zondag komen zij allemaal weer bij elkaar in Geneve: de onderhandelaars namens de Verenigde Naties en de Europese Gemeenschap, de staatshoofden van Kroatie, Servie-Montenegro en Bosnie-Hercegovina en de hoofdmannen van de Servische en Kroatische bevolkingsgroepen in de laatste staat - althans, zij die zich daarvoor uitgeven.

Zondag, dan moeten er spijkers met koppen worden geslagen. Dat wil zeggen: alle partijen moeten het vredesplan van Vance (VN) en Owen (EG) ondertekenen. Ik ben niet de eerste die opmerkt dat dit een wel heel merkwaardige regeling inhoudt. (Nog afgezien van het feit dat het tien-punten-plan helemaal geen melding maakt van de vervolging en berechting van oorlogsmisdaden.) Het komt erop neer dat de Serviers hun moorddadigheid grotendeels beloond zien. De opdeling van Bosnie-Hercegovina, een erkende lidstaat van de Verenigde Naties, in tien semi-autonome provincies, met een vrijwel onmachtige centrale regering in de 'open stad' Sarajevo, is een beloning van de Groot-Servische machtspolitiek.

Tekenend is de ontvangst van de voorwaarden die de president van Bosnie aan de Bosnische Serviers stelde om over dit plan verder te onderhandelen. Hij eiste de erkenning van Bosnie-Hercegovina als soevereine staat en het onder toezicht van de VN plaatsen van de Servische artillerie in Bosnie. Met deze eisen wordt hij afgeschilderd als spelbederver van het 'vredesproces'. Toch waren dit uitgangspunten die door alle betrokken partijen op de conferentie in Londen, jongstleden augustus, officieel zijn aanvaard. De Serviers hebben zich er nooit aan gehouden en het wekt bij mij alleen maar verbazing dat zij dat nu ook officieel weigeren. Lord Owen gaf in feite het volstrekte mislukken van deze zoveelste vredesconferentie aan, toen hij constateerde dat de Bosnische Serviers niets minder willen dan een staat in een staat, een wens die hij onaanvaardbaar acht.

Een ander aspect van het vredesplan van Owen en Vance heeft minder de aandacht getrokken. Het voorziet in feite in langdurige militaire en politiek-administratieve bemoeienis van VN en EG met de interne gang van zaken in Bosnie-Hercegovina. Er moeten door VN/EG-troepen beheerste 'blauwe' corridors komen tussen de verschillende 'etnisch' opgedeelde provincies. De samenstelling van het in te stellen hooggerechtshof wordt, volgens het 'vredesplan', bepaald door de EG. En zo meer.

Er kan geen misverstand over bestaan: als Vance en Owen hun zin krijgen, houdt Bosnie-Hercegovina op een onafhankelijke staat te zijn. Op zijn best wordt het een semi-protectoraat van de EG en de VN. In die situatie krijgen wij te maken met een tiental provinciale parlementen en regeringen, een nationale regering en VN/EG-autoriteiten - dit met een bevolking die die van Noord-Brabant nauwelijks te boven gaat, tenminste als alle vluchtelingen naar hun afgebrande of door anderen in bezit genomen huizen terugkeren.

Veel waarschijnlijker is natuurlijk een ander scenario. Het 'vredesplan' doet dienst als een internationaal excuus om Bosnie-Hercegovina op te laten delen tussen Servie en Kroatie. De semi-autonome provincies scheiden zich via referenda af en dan kan de 'Anschluss' volgen. De voorbeelden van Sudetenland in 1938 en Slowakije in 1992 maken duidelijk dat zulke manoeuvres desnoods ook zonder volksstemming hun beslag kunnen krijgen.

Dit alles gebeurt op basis van het principe dat macht zich uiteindelijk in recht vertaalt. De agressie van de Serviers wordt beloond en dat is bijna vanaf het allereerste moment het resultaat geweest van de bemoeienissen van EG en VN. Alleen was dat oorspronkelijk niet ook de bedoeling van het internationale ingrijpen. Nu is het dat wel. De ergernis die de Bosniers opwekken is dan ook groot: zij willen zich maar niet neerleggen bij hun verlies. In plaats van zich rustig te laten uitmoorden en verjagen, hadden zij nog een grote mond ook. Zij het toch weer niet zo groot als die van Karadzic, leider van de Bosnische Serviers, die het niet op kon brengen akkoord te gaan met een regeling die hem alleen formeel niet alles zou geven wat hij wilde.

Het vredesplan van Owen en Vance is gebaseerd op het 'realpolitische' uitgangspunt dat de oorlog over is en dat de resultaten daarvan nu maar volkenrechtelijk erkend moeten worden. Men kan dat cynisch noemen, maar het is vooral ook kortzichtig. De oorlog is namelijk nog lang niet over. Op 30 september vorig jaar voorspelde ik al dat in de loop van de winter de krijgskansen zich zouden keren en dat de Servische positie militair veel zwakker is dan door 'deskundigen' geschat. Dat blijkt nu, terwijl over twee maanden het VN-mandaat over de Servische gebieden in Kroatie afloopt. Het inmiddels opgebouwde Kroatische leger zal deze dan onder gezag van de Kroatische regering proberen te brengen. Wie de formule 'macht maakt recht' in het voormalige Joegoslavie wil toepassen, begeeft zich in onoplosbare rekenarij en brengt zelfs de 'vrede van het kerkhof' niet naderbij.