Nachtmerrie-scenario

Elsevier 29-11-2003

De Anglo-Amerikaanse oorlog tegen het Irak van Saddam Hoessein is op een fiasco aan het uitlopen. De dreigende massavernietigingswapens die het centrale argument vormden om tot de aanval over te gaan blijken niet te bestaan. De overwinnaars gelden voor de meeste Irakezen niet als bevrijders, maar als bezetters. De kosten van oorlog en bezetting vallen veel hoger uit dan beraamd. Het beroep op financiële en militaire steun van andere landen heeft niet veel opgeleverd. Wat eerst de laatste stuiptrekkingen van een verslagen tegenstander heetten te zijn, heeft nu de contouren aangenomen van een gecoördineerde guerrilla, die steeds meer mensenlevens eist. Een strijdmacht van 150.000 man blijkt bij lange na niet voldoende om de orde en rust te garanderen die voor de opbouw van een democratisch Irak noodzakelijk zijn.

Twee weken geleden heeft de Amerikaanse regering voor de tweede maal sinds president Bush jr in een pilotenpakje de oorlog voor beëindigd verklaarde zijn Irak-beleid herzien. In juni 2004 zullen de VS de macht overdragen aan een voorlopige Iraakse regering, gebaseerd op de nu al in het geheel niet functionerende Regeringsraad die zij hebben ingesteld. De Amerikaanse troepen zullen echter blijven, op verzoek van deze nieuwe regering. Dat staat nu al vast en zegt genoeg over de onafhankelijkheid die Irak voor volgend jaar is toegedacht.

Deze draai heeft niets te maken met de oorspronkelijke Amerikaanse doelstelling van een Irak een democratie en markteconomie te maken welke een voorbeeld voor de rest van het Midden-Oosten moet vormen. Zij is geheel en al ingegeven door het allesoverheersende politieke doel van president George Bush jr: over een jaar te worden herverkozen. (Of, om precies te zijn: te worden gekozen, want dat is hem in 2000 niet gelukt.) Daarom wordt de pers weggehouden bij het uitladen van de body bags van gesneuvelde militairen als die naar de VS zijn teruggevlogen en daarom laat de opperbevelhebber zich niet zien bij hun begrafenis.

Het Witte Huis hoopt zo dat de Amerikaanse kiezers, althans het kleiner wordende deel dat nog stemt, de mislukking van zijn Iraaks avontuur vergeet, zodra Amerika niet meer rechtstreeks het bestuur daar uitoefent. Dit is een optimistische schatting. De kans dat de voorgestelde Iraakse regering rust in het land brengt is buitengewoon klein. De huidige Regeringsraad heeft niet alleen geen enkel gezag, ze is ook over van alles en nog wat ten diepste verdeeld en weerspiegelt daarmee de politieke en maatschappelijke verhoudingen. Een hierop gebaseerde regering zal voortdurend een beroep op Amerikaanse militaire steun moeten doen en de Amerikaanse troepen – evenals die van andere bezettende staten, waaronder Nederland – zullen een dankbaar doelwit van guerrilla-acties zijn.

Voor een pessimistischer scenario kan men bij de Israëlische krijgskundige Martin van Creveld terecht. Hij concludeert dat Amerika de oorlog in feite al heeft verloren en uiteindelijk Irak op dezelfde manier zal verlaten als de Sovjet-Unie indertijd Afghanistan: uitgejouwd door de guerrilla’s. Mochten deze aangevoerd worden door Saddam Hoessein dan zal deze zijn regime opnieuw vestigen. Zoniet, dan valt Irak hoogstwaarschijnlijk uiteen in drie delen, een Koerdisch in het noorden, een soennitisch in het centrum en een sjiítisch in het zuiden. Zo’n driedeling zou corresponderen met de situatie van vóór 1920, toen het toenmalige Mesopotamië uit drie Osmaanse wilaya’s, provincies, bestond die cultureel en economisch weinig met elkaar te maken hadden. Aldus zouden drie mini-Afghanistans ontstaan, die dan een toevluchtsoord vormen voor terroristen uit het gehele Midden-Oosten. Een Amerikaanse aftocht zou verder de stabiliteit van de door de VS gesteunde regimes in Jordanië, Egypte en Saoedi-Arabië ernstig bedreigen. 

Nu de VS hebben bewezen bereid te zijn om niets met wie dan ook een oorlog te beginnen, kan men het Iran niet kwalijk nemen als het uit alle macht een eigen kernwapen zou gaan ontwikkelen. Zo sombert Van Creveld op de hem eigen wijze nog even door. 

De nachtmerrie die dit scenario inhoudt, is echter een realistisch perspectief. Hoewel ik vrees dat het in Irak al te ver mis is gegaan om nog beter te kunnen worden, is een internationalisering van het bestuur over Irak onder auspiciën van de Verenigde Naties de enige manier om deze nachtmerrie te voorkomen. Dat standpunt zou de Nederlandse regering in moeten nemen als het gaat om de verlenging van de Nederlandse militaire aanwezigheid in Irak.

Bart Tromp