Namen noemen

VAN DE PRESENTATRICE mocht ik niet zo lachen als het nieuwe Kamerlid de luisteraars uitlegde hoe hij en al die andere nieuwe Kamerleden de politiek eens op een heel andere manier zouden aanpakken. Maar het was geen opzet, maar een reflex - hoe vaak had ik dat niet eerder gehoord? Een van de problemen van de Nederlandse politiek is de tomeloze 'vernieuwing' die politieke partijen de laatste jaren doorvoeren bij de Kamerverkiezingen. Het resultaat is dat steeds meer Kamerleden hun allereerste stappen in de politiek pas zetten als ze gekozen zijn, want de meesten beschikken niet over eerdere politieke ervaring en niets heeft hen voorbereid op het leven dat ze voortaan moeten leiden.

Het is ook moeilijk daarachter te komen, want het zijn niet de aangenaamste, meest bevredigende of de publieke aandacht vestigende aspecten van het beroep van politicus die zijn of haar tijd voor het grootste deel opslokken. Dat maakt het kort geleden boek van de PvdA'er Bert Middel zo belangwekkend. Het gaat precies over al die kanten van het Kamerlidmaatschap waarover je aanstormende vernieuwers nooit hoort, omdat ze nog niet weten dat die bestaan.

Middel (51) kwam vorig jaar na dertien jaar Kamerlidmaatschap op een onverkiesbare plaats van de PvdA-kandidatenlijst terecht en heeft in Politiek handwerk een overzicht gegeven hoe politiek in de Tweede Kamer feitelijk werkt en wat je als Kamerlid moet doen om dingen gedaan te krijgen. Jammer genoeg is zijn boek in de meeste reacties die ik onder ogen kreeg, op papier of televisie, vooral gezien als een afrekening met zijn vroegere collega's. Dat is in twee opzichten niet billijk tegenover Middel.

In de eerste plaats niet omdat het doel dat hij zich heeft gesteld met dit boek, inzicht te geven in het politiek handwerk, alleen maar zinvol is als hij daarbij duidelijke en herkenbare voorbeelden geeft. Zou hij zich in zijn boek beperkt hebben tot de algemene stelling dat naar zijn waarneming vrouwen in de politiek zich niet anders gedragen dan mannen, dan was de lezer daaraan schouderophalend voorbijgegaan. In dit boek beschrijft hij echter hoe het toenmalige nieuwe Kamerlid Saskia Noorman-Den Uyl bij de voorbereidingen van haar eerste optreden als woordvoerster van de PvdA-fractie genadeloos werd afgedroogd door haar fractiegenotes Margo Vliegenthart, Ella Kalsbeek, Jeltje van Nieuwenhoven en Karin Adelmond, liefst met de toevoeging dat ze dat deden om haar te helpen, 'wij zijn toch vriendinnen'. Bij de presentatie van zijn boek ried Middel de PvdA dan ook aan niet alleen te 'onthanen' , maar evenzeer te 'onthennen'.

Dit namen noemen kan natuurlijk niet zonder er ook een waardering in door te laten klinken, maar in dit opzicht vind ik dat Middel zich terughoudend en mild opstelt, zonder aan scherpte te verliezen. Zelfs voor de meest onaangename PvdA'er, Ruud Vreeman, die eerst van buitenaf tot partijvoorzitter werd geparachuteerd en vervolgens tot Kamerlid, waar hij het falen in de ene functie verontschuldigde met de drukte die de andere met zich meebracht en vice versa, en na zijn mislukking burgemeester van Zaanstad mocht worden - zelfs voor hem heeft Middel een vriendelijk woord.

Alleen over een drietal vrouwelijke collega's 'bij wie je je echt kon afvragen hoe zij ooit in de nationale volksvertegenwoordiging terecht hadden kunnen komen' laat hij de namen weg, niet de vermelding dat ze alledrie na hun deconfiture burgemeester werden.

Een boek als dit moet het hebben van pakkende anekdotes en aansprekende voorbeelden en daarin voorziet Politiek handwerk ruimschoots. Dit is geen rancuneuze afrekening, maar de afstandelijke poging van iemand die van zichzelf zegt dat hij als socialist is geboren, om inzicht te geven in de wijze waarop mensen in de Kamer en de Kamerfracties meer of minder succesvol opereren. Daarin slaagt Middel in veel opzichten, al doet op den duur het gemis aan een wat meer analytische structuur zich voelen. (Die structuur wordt wel gesuggereerd door de hoofdstukindeling, maar bij die suggestie blijft het.)

De van ongeduld trappelende nieuwelingen in de Kamerbankjes doen er goed aan dit boek te lezen, maar dat geldt ook voor iedereen die geinteresseerd is in wat zich afspeelt achter de façade van de politiek die politici en media eendrachtig in stand houden.

Een onvergetelijke blik achter die faCade is Middels beschrijving van de wijze waarop Pim Fortuyn de media bij live tv-uitzendingen door middel van intimidatie naar zijn hand wist te zetten, 'nog altijd het typisch relnichterige gedrag dat ik bijna dertig jaar eerder van hem in de Groningse PvdA leerde kennen'.