Onpartijdig bombarderen

SARAJEVO WORDT NIET belegerd en Sarajevo wordt ook niet ingesloten door de Bosnische Serviers. Dat vinden die Bosnische Serviers, en indertijd hebben zij de Verenigde Naties zo gek gekregen om met een eigenaardige definitie van de situatie rond de Bosnische hoofdstad akkoord te gaan. Een woordvoerder van Unprofor legde toen op een persconferentie uit dat van een belegering geen sprake was. Men kon hoogstens zeggen dat de Serviers rond Sarajevo zich 'in tactisch voordelige posities' bevonden.

Het huidige luchtoffensief van de Navo is bedoeld om aan die tactisch voordelige posities een eind te maken. De Bosnische Serviers moeten hun (naar schatting driehonderd) zware wapens buiten een cirkel van twintig kilometer rond de stad brengen, overeenkomstig een resolutie van de VN-Veiligheidsraad van anderhalf jaar geleden. Generaal Mladic verklaarde echter dat hij daartoe niet bevoegd was.

In de adempauze van de bombardementen deelde de Bosnisch-Servische vice-president professor Nikola Koljevic mee dat de politieke leiding van de 'Republika Srpska' wel akkoord ging. De aftocht van de zware wapens bleek vervolgens neer te komen op het heen en weer laten rijden van een tank binnen de zone van twintig kilometer.

Vervolgens onderhandelde Unprofor-commandant Janvier veertien uur met generaal Mladic. Het resultaat was een document met zulke Bosnisch-Servische mitsen en maren, dat van onvoorwaardelijke terugtrekking van de zware wapens en opheffing van het beleg geen sprake was. Niettemin adviseerden Janvier, en de commandant van de Navo-luchtoperaties, admiraal Leighton Smith, op basis van deze 'toezegging' tot het opschorten van de bombardementen, alsof zij niet hadden geleerd van het eindeloze gechicaneer waarin Mladic, Karadzic en hun rotgenoten zo bedreven zijn.

Aan wie, adviseerden zij dat? Aan niemand minder dan Willy Claes, de secretaris-generaal van de Navo en, naar het zich laat aanzien, nu ook de veldmaarschalk van het bondgenootschap, want hij legde het advies naast zich neer en gaf opdracht de luchtacties te hervatten tot de Bosnische Serviers het ultimatum inwilligden.

Uiteraard werden hij, en de speciale gezant van de Verenigde Staten, Richard Holbrooke, in dit besluit formeel gesteund door de Noordatlantische Raad, het hoogste orgaan van de Navo. Het lijdt weinig twijfel dat Holbrooke en Claes optraden met sterke rugdekking van het Witte Huis. Over oorlog en vrede in voormalig Joegoslavie wordt nu daar beslist en voor die beslissing tekent de minzame Belgische socialist.

Dit is zonder meer een merkwaardig model van besluitvorming. Geen wonder dat de ministers van buitenlandse zaken van de Europese Unie afgelopen weekeind in Santander behoorlijk aan het mokken waren over de verdwenen rol van de EU in wat nu eindelijk echt een vredesproces in Bosnie dreigt te worden.

Dat mokken is volstrekt misplaatst.

De Europese Unie heeft meer dan drie jaar de ruimte en de tijd gehad voor een Joegoslavie-beleid. Daar is niets van terechtgekomen, vooral dankzij de Brits-Franse politiek van 'appeasement', die niet alleen tot het fiasco van Unprofor leidde, maar ook de sabotage inhield van het in het Verdrag van Maastricht afgesproken gemeenschappelijke buitenlandse en veiligheidsbeleid.

De weigering van generaal Mladic om zijn zware wapens rond Sarajevo terug te trekken heeft goede redenen. Zijn belegering van Sarajevo is namelijk niet zozeer een tactische, maar eerder een strategisch voordelige positie. Niet alleen om de Bosnische hoofdstad onder druk te houden, maar ook omdat zonder deze positie het door de Bosnische Serviers bezette gebied uiteen zou vallen in een westelijk en een oostelijk deel, slechts bij Brcko door een smalle en kwetsbare corridor met elkaar verbonden. Het ontzet van Sarajevo zou beide delen kwetsbaar maken voor offensieven van het regeringsleger.

De Navo doet nu verschrikkelijk haar best onpartijdig te bombarderen en wel door de luchtaanvallen te beperken tot het Servische luchtafweersysteem

(dat nog steeds vanuit het Belgrado van vredesvriend Milosevic wordt gestuurd), munitiebunkers, commandocentra en militaire depots. De zware wapens rond Sarajevo zelf zijn ongemoeid gebleven en zij staan ook niet op de lijst van doelwitten die voor de eerstvolgende escalatie van de luchtactie is opgesteld.

Ik betwijfel of deze onpartijdigheid tot het inbinden van de Bosnische Serviers zal leiden voordat deze inzien dat een snelle aanvaarding van het nu voorgestelde vredesplan hun de overwinning brengt, ook al is die dan iets minder groot dan zij hadden gewild en gedacht. Hun voornaamste oorlogsdoelstellingen

- de aansluiting van het door hen veroverde gebied bij Servie, de ontbinding van de staat Bosnie-Hercegovina en staatsvorming op basis van 'etnische zuiverheid' - zijn voorzover bekend geworden allemaal gehonoreerd in het vredesplan van Holbrooke.

In dit opzicht is het plan gunstiger voor de Serviers dan het plan van de Contactgroep van vorig jaar, dat alle partijen ongewijzgid hadden moeten accepteren. En het is nog veel gunstiger voor hen dan het eerste vredesplan voor Bosnie-Hercegovina, het plan-Vance/Owen, dat voorzag in een federale, multiculturele staat. Dat plan werd ruim twee jaar geleden door alle betrokkenen (inclusief Milosevic en Karadzic) aanvaard, maar stuitte uiteindelijk af op de weigering van het zogenaamde parlement van de Bosnische Serviers.

Voor wie dit in gedachten houdt, is het onverteerbaar dat de Verenigde Naties en de Navo nu wel bereid zijn militair geweld te gebruiken om een vredesplan te doen aanvaarden dat op een apartheidsideologie is gebaseerd en alleen daarom al geen stabiele verhoudingen in het voormalige Joegoslavie tot gevolg zal hebben.