RECHTSSTAAT OVERBOORD

De regering van de Verenigde Staten meent dat de effectiviteit van haar 'oorlog tegen het terrorisme' het best is af te lezen aan de mate van onmenselijkheid waarmee ze echte of vermeende tegenstanders kan behandelen. Aan de ene kant wordt op hoge toon verkondigd dat de Verenigde Staten niet martelen. Wanneer dat toch aantoonbaar gebeurt, zoals in de Iraakse Abu Ghraib-gevangenis, heten het excessen, begaan door soldaten die hun boekje te buiten gingen.

Aan de andere kant heeft de regering-Bush een heel systeem van detentiecentra, behandelmethoden en rechtspraak ingevoerd, dat geheel buiten het Amerikaanse rechtsstelsel valt.

Vorig jaar verzette de regering zich met hand en tand tegen een wetsontwerp van senator John McCain, dat wrede en onmenselijke behandeling van gevangenen uitsluit.

Vast staat dat president George W. Bush wel degelijk ruimte heeft gegeven aan de inlichtingendienst CIA en de strijdkrachten om ondervragingsmethoden te gebruiken die in strijd zijn met de Geneefse Conventies en met mensenrechten in het algemeen. Het gaat dan om technieken waarbij mensen meer dan veertig uur achter elkaar aan handen en voeten geboeid rechtop moeten staan, in koude cellen met koud water worden bespoten, of vastgebonden met het hoofd in het water worden geduwd, zodat ze denken dat ze verdrinken. Geen excessen, maar standaardprocedures, toegepast door de CIA, bij het verhoor van van terrorisme verdachten personen in 'geheime' - dat wil zeggen: illegale - gevangenissen.

Bush wil nu dat zulke martelingen, althans in de Verenigde Staten, wettelijk worden toegestaan. In de verbijsterende newspeak waarop zijn regering patent heeft, heet het dat het gaat om het 'verhelderen' van de bepalingen van de Geneefse Conventie wat de behandeling van krijgsgevangenen betreft. Die bepalingen sluiten wrede en onmenselijke behandeling van gevangenen uit en daar is geen woord Spaans bij.

Waar komen deze gruwelijke verhoormethoden vandaan? Het Amerikaanse leger heeft ooit een geheim programma ontwikkeld, Survival, Evasion, Resistance, Escape (SERE). Dat was bedoeld om Amerikaanse soldaten te trainen in het weerstaan van de methoden waarmee Noord-Korea en Noord-Vietnam indertijd Amerikaanse krijgsgevangen trachtten klein te krijgen. Het Pentagon heeft het SERE-programma enkele jaren geleden als het ware omgedraaid. De foltertechnieken - die daar onder zorgvuldige controle werden gebruikt om het weerstandsvermogen van Amerikaanse soldaten te vergroten - overgenomen om de gevangenen in Guantanamo Bay en al die andere centra, waarvan niemand weet waar ze liggen, te ondervragen.

Binnen de Amerikaanse overheid is het overnemen van methoden die kenmerkend zijn voor misdadige en totalitaire regimes niet onomstreden. De FBI ziet er niets in, omdat die op grond van zijn ervaring weet dat zulke methodes weinig of niets opleveren, en zelfs contraproductief kunnen zijn. CIA-agenten sluiten rechtbijstandsverzekeringen af voor het geval zij wegens martelpraktijken worden vervolgd. In het Pentagon woedt een uitputtingsslag tussen minister van Defensie Donald Rumsfeld en de zijnen, en juristen die het onverstandig en onaanvaardbaar vinden dat de Verenigde Staten de Geneefse Conventies en het eigen recht willens en wetens schenden. Daarmee schenden zij ook de richtlijnen die voor Amerikaanse strijdkrachten gelden.

Afgezien van de morele en juridische onaanvaardbaarheid van deze methoden is er nog iets eigenaardigs. De communistische marteltechnieken waren er niet op gericht aan Amerikaanse gevangenen informatie te ontlokken. Het doel was ze psychisch kapot te maken, zodat ze bereid waren bekentenissen te tekenen dat Amerika een bacteriologische oorlog tegen Noord-Korea voerde of dat de bombardementen op Noord-Vietnam oorlogsmisdaden waren. Wie zich dat realiseert, zal het niet verbazen dat al die 'verhoren' zo weinig betrouwbare en nuttige informatie opleveren. Dat maakt het zo vreemd dat Bush en vice-president Dick Cheney er niet alleen mee doorgaan, maar het martelen ook willen legaliseren.

Het levert niets op en het bezoedelt de naam van de Verenigde Staten nog meer dan nu al het geval is door de mislukte oorlog in Irak. Ook draagt het bij aan een toename van het terrorisme dat het juist zegt te bestrijden.

Ik verbaas mij over het gemak waarmee ook in Nederland voetvolgers van Bush zonder aarzeling de rechtsstaat overboord gooien in hun leunstoelstrijd tegen het 'islamofascisme'.