Schurkenstaten

NIET ALLEMAAL worden ze zo. De meeste blijven ook op rijpere leeftijd gezelligheidsdieren. Maar er zijn uitzonderingen. Die gaan hun eigen baan, altijd nijdig en nukkig, onvoorspelbaar in hun gedrag, behalve dan dat ze geneigd zijn alles en iedereen om zich heen aan te vallen. Wij weten niet of ze vanwege hun valsheid uit de kudde zijn gestoten, of dat ze vals geworden zijn omdat ze werden uitgestoten. In het Nederlands hebben wij geen apart woord voor zulke eenzame en kwaadaardige olifanten, maar in het Engels heten ze rogue elephants.

Een jaar of tien geleden is naar analogie van deze olifanten het begrip rogue states gemunt, meestal wat ongemakkelijk vertaald als schurkenstaten. De schurkenstaat dook op toen de Koude Oorlog op zijn einde liep. Dat was geen toeval. Aan de ene kant ontstond zo de ruimte waarin schurkenstaten hun schurkenstreken konden beramen. Aan de andere kant kwam de behoefte aan zulke schurkenstaten op bij de nette en rijke leden van de statengemeenschap. Het wegvallen van de dreiging van Moskou moest door de uitvinding van een andere worden gecompenseerd. Niet dat de schurkenstaat een verzinsel is. Zulke staten bestaan wel degelijk, zoals de verovering van Koeweit door Irak in 1990 aantoonde. Sindsdien geldt Irak als het prototype van een rogue state. Daarnaast rekenen de kenners vooral Noord-Korea en Iran tot deze categorie.

Ten tijde van de Koude Oorlog voerde Irak een aanvalsoorlog tegen Iran en gebruikte het niet alleen tegen Iran maar ook tegen de eigen bevolking gifgas. Het werd toen door het Westen allesbehalve als schurkenstaat beschouwd. Integendeel, het kreeg industrieel zowel als militair fors steun, ook van de Sovjetunie. Schurkenstaat is men kennelijk niet op grond van objectieve criteria, maar op grond van vriend-vijandverhoudingen in de wereldpolitiek. De Franse minister van Defensie Chevenement combineerde zijn functie nog in het begin van de Golfoorlog met het voorzitterschap van de Frans-Iraakse Vriendschapsvereniging.

De schurkenstaat is vooral een probleem van de Verenigde Staten. Andere staten in het Westen maken zich er niet erg druk om of ontkennen er stilzwijgend het bestaan van. Rusland en Frankrijk willen bijvoorbeeld al jaren dat de VN-sancties tegen Irak en de VN-inspecties van Iraakse wapenarsenalen worden opgeheven of verzacht, zodat zij hun winstgevende handelsrelaties met Saddam Hoessein kunnen hervatten.

De VS hebben de 'rogue state' nu opgewaardeerd tot de voornaamste militaire bedreiging van hun grondgebied. Deze diagnose is gebaseerd op twee ontwikkelingen in de drie min of meer officiele schurkenstaten. De eerste is die op het gebied van rakettechnologie. De schurkenstaten kunnen op niet al te lange termijn beschikken over geleide projectielen voor de lange afstand. In de tweede plaats wordt in schurkenstaten gewerkt aan nucleaire wapens, waarmee die langeafstandsraketten geladen zouden kunnen worden.

Deze - veronderstelde -- dreiging wil de Amerikaanse regering, opgejaagd door het Congres, neutraliseren door de aanleg van een nationaal antiraketsysteem. Clinton zal daarover in het najaar een besluit nemen.

Dit is om meer dan een reden een idiote gang van zaken. De technologie voor zo'n antiraketsysteem bestaat niet. De VS hebben, sinds president Reagan in 1984 een antiraketschild ('Star Wars') aankondigde, tientallen miljarden dollars aan dit project uitgegeven. Maar een effectief antiraketsysteem heeft dit niet opgeleverd, ook niet in de beperkte vorm die men nu nastreeft. Daarnaast beschikken de drie schurkenstaten nog lang niet over trefzekere geleide projectielen voor de lange afstand. Dan nog zou alleen vanuit Noord-Korea de VS geraakt kunnen worden.

Maar de voornaamste reden die dit project zo idioot maakt is dat niemand kan uitleggen waarom een schurkenstaat zo'n zelfmoordaanval zou ondernemen. De VS rekenen in hun zwartste scenario met het afvuren van een handvol langeafstandsraketten. Die zouden veel ellende en verwoesting aanrichten. Maar Amerika's positie zou er niet wezenlijk door worden aangetast. Onmiddellijk nadat de lancering van die raketten was gesignaleerd, zouden de VS met nucleaire of conventionele middelen de aanvaller kunnen vernietigen.

Kortom, waarom zou een schurkenstaat zo'n aanval ondernemen, of ermee dreigen? Wat zou de hoofdschurk ermee willen bereiken? Dat is de eerste vraag waarop ik binnen het scenario van de rogue state nog nooit een serieus antwoord heb vernomen.

De tweede komt daar meteen achteraan. Laten wij aannemen dat zo'n schurkenstaat hoe dan ook dood en vernietiging in de VS wil zaaien. Waarom zou hij dan een methode kiezen - langeafstandsraketten - die niet alleen duur en ingewikkeld is, maar die ook onmiddellijk de aandacht op zichzelf richt? Is het dan niet veel meer voor de hand liggend nucleaire, chemische of biologische ladingen langs normale verkeersroutes binnen te smokkelen en tot ontlading te brengen, volgens het model van de bom in het World Trade Center in New York ?

Het gevaar van de schurkenstaat wordt schromelijk overdreven. Maar als het bestaat, waarom zou zo'n schurkenstaat dan oorlog voeren op de manier die de VS het best uitkomen?