Sluit Guantanamo

Als veteraan van de Koude Oorlog word ik treurig gestemd door het feit dat de huidige regering van de Verenigde Staten zich van dezelfde methoden bedient als die waarom ik vroeger het communisme bestreed. Een van de eerste daden van de bolsjewistische regering na de Oktoberrevolutie van 1917 was het afschaffen van de doodstraf. Dat wil zeggen dat het executeren van mensen in het vervolg anders ging heten. De huichelarij over concentratiekampen kon worden samengevat in het klassieke verweer tegen anti-communistische laster: 'Er bestaan in de Sovjet-Unie geen concentratiekampen en bovendien krijgen de mensen daar goed te eten.'

Nu hebben de Verenigde Staten een minister van Justitie, Alberto Gonzales, die nota's heeft geschreven waarin hij het martelen van verdachten een aanvaardbare procedure noemt zolang het maar niet zo wordt genoemd.

De nota is officieel ingetrokken, maar het martelen is gestandaardiseerd. Het zinnebeeld van deze ontwikkeling is het kamp op de Amerikaanse marinebasis Guantanamo Bay. In Elsevier van 24 maart mocht John Bellinger, juridisch adviseur van de minister van Buitenlandse Zaken, uitleggen dat het goedkoop van Europa is om sluiting van Guantanamo te eisen. Europa gedraagt zich daarmee als toeschouwer in de strijd tegen het terrorisme, in plaats van als medestrijder.

Op het moment dat dit interview verscheen, had zowel minister Condoleezza Rice als minister van Defensie Robert Gates zich al uitgesproken voor sluiting van het gevangenkamp.

Bellinger beweerde dat wat er Guantanamo gebeurt in overeenstemming is met het recht. Maar het gevangenkamp is daar gebouwd omdat de basis op Cubaans grondgebied ligt en daarom volgens advocaten van het type Gonzales buiten het Amerikaanse recht valt. Het is een kromme redenering. Als deze zou kloppen, zou op Guantanamo immers het Cubaanse recht van toepassing zijn. Maar Guantanamo wordt sinds 1903 door de Verenigde Staten van Cuba gehuurd, en in het huurverdrag staat ondubbelzinnig dat de basis onder de Amerikaanse rechtsmacht staat.

Bellinger herhaalt regeringspropaganda waarin geen plaats is voor de mededeling dat de kleine verbeteringen in het lot van gevangenen zeer tegen de zin van de regering-Bush zijn afgedwongen door Amerikaanse rechtbanken. Hij wil liever van 'militaire rechtbanken' dan van 'militaire commissies' spreken. Natuurlijk! Dat suggereert dat wat er in Guantanamo gebeurt iets met de rechtsorde te maken heeft. Maar het hele systeem is nu juist opgezet om buiten het internationale oorlogsrecht en het Amerikaanse recht te opereren.

In Guantanamo zouden de 'ergsten van de ergsten' worden opgesloten en 'berecht'. Tientallen gevangenen zijn echter, vaak na jarenlange gevangenschap, vrijgelaten omdat ze niets met terrorisme van doen hadden, maar door inheemse 'premiejagers' zijn gepakt en voor 50 dollar aan de Amerikanen verkocht. Vorige week had, na vijf jaar, het eerste proces in Guantanamo Bay plaats. Het begon ermee dat de twee gewone advocaten die David Hicks bij zouden staan, door de militaire commissie niet werden geaccepteerd. De een omdat ze een civiele overheidsdienaar was, de ander omdat hij weigerde zich te houden aan regels die hij niet mocht weten. Alleen de aangewezen militaire raadsman mocht blijven. Terwijl de militaire aanklager vijf jaar de tijd had gehad om de zaak voor te bereiden, kreeg de verdediging dertien dagen toegewezen.

Het is niet tot een proces gekomen. Hicks verklaarde zichzelf schuldig aan een onderdeel van de aanklacht, 'hulp aan terrorisme', als onderdeel van een regeling. Dit is overigens een beschuldiging die door een gewone federale rechtbank had kunnen worden afgehandeld. Vier dagen later volgde het vonnis: Hicks werd tot negen maanden gevangenisstraf veroordeeld. In ruil daarvoor moet hij een jaar lang zwijgen over zijn ervaringen in Guantanamo en verklaren dat hij niet aan 'illegale' handelingen is onderworpen. Maar de Amerikaanse regering is van mening dat verdachten bij een verhoor vastgebonden onder water houden tot ze denken te verdrinken (water boarding) helemaal niet illegaal is.

Minister Gates is tegen Guantanamo om uiterst praktische redenen. In een echte rechtbank zullen verdachten die in Guantanamo of een ander Nacht und Nebel-kamp in de 'oorlog tegen terrorisme' hebben gezeten, van rechtsvervolging worden ontslagen omdat hun behandeling daar in strijd is geweest met de beginselen van het recht.