Symbolisch

HET LIJKT WEL of alles wat er aan ex-Joegoslavie wordt gedaan symbolisch is. De Amerikaanse voedsel-droppings boven Oost-Bosnie heten 'symbolisch'. Ze helpen niet echt en ze lossen niets op, maar ze zijn een symbool, zo lees ik overal, voor de nieuwe Amerikaanse betrokkenheid bij de Joegoslavische kwestie.

Maar wat symboliseren die droppings dan wel? Eigenlijk niets anders dan de bereidheid van de Amerikaanse regering om vanaf drie kilometer hoogte voedsel te parachuteren over een aantal al maanden belegerde moslimgebieden in Bosnie. Het doet erg denken aan het bliksembezoek van president Mitterrand, vorig jaar, aan het belegerde Sarajevo. Dat was ook een symbolische actie. Uiteindelijk leverde dat niets anders op dan de toch willekeurige poging om van alle belegerde steden en gebieden in Bosnie-Hercegovina deze te provianderen. Eerst door de lucht en later met vrachtauto's die door VN-troepen en VN-pantserwagens werden beschermd, althans symbolisch beschermd.

Ook de aanwezigheid van VN-troepen is symbolisch, maar dan in de zin dat zij niet mogen optreden als troepen. Zij zouden er net zo goed niet kunnen zijn, ware het niet dat hun aanwezigheid nu al maanden wordt aangevoerd om niet met VN-troepen tegen de rovers en moordenaars ter plaatse op te treden. Alleen van deze laatsten zijn de activiteiten in het geheel niet symbolisch.

Vanuit een ander gezichtspunt is dit overigens niet helemaal waar. Dat de Servische soldateska nu al bijna twee jaar lang haar onbeschrijflijke gang kan gaan, is voor een groot deel toe te schrijven aan het feit dat zij worden gezien als symbolen van Tito's partisanen. Dat was van begin af aan onzin, die evenzeer getuigde van onwetendheid over de Tweede Wereldoorlog in Joegoslavie als over de capaciteiten van de huidige Servische strijdkrachten. De onzinnige vergelijking tussen toen en nu kwam de westerse regeringen echter veel te goed uit om er niet aan vast te houden.

Men ziet iets soortgelijks met een andere uitvlucht: er valt pas iets te regelen als Rusland meedoet. Opnieuw een beroep op een historische analogie: de traditionele banden tussen Rusland en het Russisch-orthodoxe Servie. Die banden waren er inderdaad, in de negentiende eeuw. Maar nu? Zijn de voormalige communisten in beide landen niet alleen nationaal-socialisten geworden, maar ook nog bekeerd tot de Russisch-orthodoxe kerk?

Zelfs als dit het geval zou zijn, dan liggen de geopolitieke verhoudingen toch geheel anders. Een groot deel van de negentiende eeuw strekte de Russische aanwezigheid op de Balkan zich uit tot bij Servie. Sinds de ontbinding van de SovjetUnie en het ontstaan van (onder andere) Oekraine ligt Rusland veel verder weg van Servie dan Nederland. Als machtsfactor speelt het in de Balkan alleen maar een rol dankzij de geerfde zetel van de Sovjet-Unie in de Veiligheidsraad, een positie die eigenlijk op niets dan vergane glorie is gebaseerd.

Inmiddels krijgen wij van Lord Owen en Cyrus Vance te horen dat het vredesakkoord over Bosnie binnen twee weken rond kan zijn. Althans, dat twee van de drie betrokken partijen ermee instemmen. Volgens Owen opent dat de mogelijkheid de derde partij (de Bosnische Serviers) te dwingen mee te doen.

Inmiddels is ook duidelijk geworden dat er geen alternatief is voor dit vredesplan. Wie zich daarover kwaad maakt, moet twee dingen beseffen. Het enige alternatief voor dit plan - dat neerkomt op een verdeling van Bosnie-Hercegovina in etnisch gekleurde kantons - is een grootscheepse en gedwongen volksverhuizing. En dat is dan weer een consequentie van het feit dat men de oorlog in ex-Joegoslavie willens en wetens op zijn beloop heeft gelaten. Daardoor zijn er dingen gebeurd waardoor het onmogelijk is geworden dat gemeenschappen die vaak eeuwen in vrede hebben geleefd, nog hersteld kunnen worden. (Gedwongen volksverhuizingen zijn niets nieuws op de Balkan. Nog maar een paar jaar geleden zijn honderdduizenden Turkssprekende Bulgaren min of meer weggepest naar Turkije; na de val van het communistische regime zijn er ook weer veel teruggekeerd.)

Als deze vredesregeling er komt, dan is iedereen plotseling bereid enorme krijgsmachten in te zetten om de naleving af te dwingen. Dezelfde regeringen, experts en opiniemakers die vorig jaar niet ophielden te waarschuwen tegen militaire interventie in voormalig Joegoslavie, omdat dat een geweldige militaire machtsontplooiing zou vergen van tienduizenden zwaargewapenden voor onbepaalde tijd, die gaan er nu van uit dat voor handhaving van de vrede in Bosnie tenminste vijftigduizend man zwaargewapende troepen nodig zijn, die daar tot na het jaar 2000 moeten kunnen blijven. Veel van die experts geven nu ook toe dat anderhalf jaar geleden een veel beperkter militair optreden de oorlog in de kiem had kunnen smoren. Maar degenen die dit op dat moment zeiden, noemden zij toen 'amateurs' en 'oorloghitsers'.

Het doet mij allemaal sterk denken aan wat Machiavelli schreef over het verschil in besluitvorming tussen het oude Rome en de zwakke republieken eromheen. De Romeinse republiek overleefde en werd groot, zo stelde hij, omdat zij een probleem onmiddellijk onder ogen zag en daarnaar handelde. De anderen stelden alles zolang mogelijk uit, tot de omstandigheden hun de keus dicteerden.