Tegen het gelijkheidsdenken!

BART Tromp

Tegen het gelijkheidsdenken!

Dat studenten zo slecht studeren wordt op de docenten verhaald.

Een monsterverbond van PvdA, VVD en LPF zorgde ervoor dat staatssecretaris Annette Nijs maandag in de Tweede Kamer meer dan haar zin kreeg. Hogescholen en universiteiten krijgen wettelijk de ruimte om voor bepaalde studies toelatingsexamens in te stellen en een hoger collegegeld te eisen. De staatssecretaris had met deze mogelijkheden willen laten experimenteren. Maar de PvdA ging verder en wil deze vernieuwing zonder meer invoeren.Optimisten mogen hebben gedacht dat deze partij lering had getrokken uit de vele mislukte en ondoordachte onderwijsvernieuwingen die PvdA-bewindslieden in het verleden hebben doorgedrukt, de werkelijkheid van maandagmiddag wijst anders uit. De oplettende kiezer kon overigens noteren dat dit standpunt geen basis vond in het verkiezingsprogramma van de PvdA.

Het leidt tot een volledige breuk met het bestaande toelatings- en selectiesysteem. Dit bestaat eruit dat het vwo-diploma toegang biedt tot studie aan de universiteit. Daarna dient de propedeuse, het eerste jaar aan de universiteit, om vast te stellen of men inderdaad geschikt is om de gekozen studie af te ronden. Bij een enkele studie, medicijnen, bestaat een numerus fixus: er is een maximaal aantal studenten dat kan worden toegelaten. Omdat er meer gegadigden dan plaatsen zijn, worden deze op basis van loting toegewezen. Niet op basis van de hoogte van de eindexamenresultaten. Deze bleken namelijk geen enkele voorspellende waarde voor universitair succes te bieden. Iemand met gemiddeld een zes bij het eindexamen maakte evenveel kans als arts af te studeren als iemand met alleen maar negens op zijn lijst.

Dit systeem is echter door en door verrot. Allereerst omdat het vwo steeds beroerder voorbereidend wetenschappelijk onderwijs biedt, voornamelijk dankzij alle onderwijshervormingen van de laatste kwart eeuw. Daarnaast omdat specifieke eisen voor afzonderlijke studies zijn verdwenen. Vroeger mocht je alleen met een diploma gymnasium alfa voor notaris leren. Nu hoef je niet eens Latijn of Grieks in je eindexamenpakket te hebben gehad om klassieke te talen te mogen studeren. In de derde plaats is de objectieve waarde van het vwo-examen denkbeeldig geworden, omdat het grotendeels gebaseerd is op cijfers die de scholen zelf hebben toegekend.

Ook de propedeuse beantwoordt allang niet meer aan zijn oorspronkelijke doelstelling: binnen een jaar geschikte studenten scheiden van ongeschikte. Gevolg is dit allereerst van de bij wet ingestelde mogelijkheid twee jaar over de propedeuse te doen. Vervolgens van het huidige financieringsstelsel van universiteiten. Dit maakt het voor de instellingen zeer onaantrekkelijk studenten weg te sturen: dat kost geld.

Het resultaat is dat de propedeuse nauwelijks een selecterende werking heeft. Er zijn studierichtingen waar nog geen vijf procent van de eerstejaars de propedeuse inderdaad binnen één jaar voltooit. In de meeste studierichtingen is dat percentage na twee jaar gestegen tot vijftig à zestig. Een enorme verspilling van tijd en geld. Daarna restte nog twee jaar voor de eigenlijk studie. De situatie is verergerd door het steeds verder verminderen van de studiefinanciering, waardoor driekwart van de studenten er betaalde baantjes op nahoudt, die vaak ten koste gaan van de studie-inspanning. Dat studenten zo slecht studeren verhaalt het immense bestuurs- en controlesysteem van ministerie en instellingen op de docenten, die worden afgerekend op het percentage studenten dat ze laten slagen, want gezakte studenten kosten de instelling geld.

Kortom: het huidige selectiestelsel werkt niet en de financiering van het universitaire onderwijs ondermijnt systematisch de kwaliteit ervan. Het zou voor de hand liggen dat men zich daarover in de politiek druk maakt, en pogingen onderneemt het bestaande toelatings- en selectiesysteem grondig te hervormen, ofwel een ander en beter stelsel in te voeren.

De voorstellen van Nijs, zoals nu aangescherpt door PvdA, VVD en LPF, negeren echter niet alleen de werkelijke problemen, maar verergeren die nog. Het vwo-diploma blijft, deelde Nijs mee, toegang tot de universiteit bieden. Maar als daarnaast nog aparte toelatingsexamens per studierichting worden gesteld, wordt dat een loze garantie, die onvermijdelijk tot een verdere devaluatie van het vwo-onderwijs zal leiden. De plannen van de staatssecretaris zijn volgens haar ingegeven door de wens een eind te maken aan ‘ het gelijkheidsdenken’ dat in haar ogen het universitaire onderwijs in Nederland karakteriseert. Ze verwart dit echter met de systematische ondermijning van de kwaliteit van het voorbereidend- én wetenschappelijk onderwijs door alle regeringen vanaf 1982, inclusief de huidige.