Verkeerd recept

Verkeerd recept

een pensioen is pas verantwoord als men kort daarna doodgaat, liefst zonder een voorafgaande dure ziekte.

bart tromp

Langzamerhand komt het kabinet-Balkenende II op dreef. Zijn grote boodschap luidt dat het afgelopen moet zijn met lanterfanten en overleg. Er moet gewerkt worden, niet geluierd! Het is al erg genoeg dat Nederland tot de vijf rijkste en welvarendste landen in de wereld behoort, terwijl alleen het nog rijkere Noorwegen een nog kortere werkweek heeft en men hier veel vroeger met pensioen gaat dan elders.

Daarom moet de werkweek omhoog, tot veertig uur. ‘ Normaal’, volgens een hoofdredactioneel commentaar van NRC Handelsblad, dat indertijd de socialistische eis van een achturige werkdag – bij een zesdaagse werkweek – ook al buitensporig achtte. Mensen mogen niet meer voor hun 65ste met pensioen, en de pensioengerechtigde leeftijd moet verder omhoog. Anders houden wij de concurrentie met de opkomende economische reuzen China en India niet vol!

Dit is een zuiver calvinistisch-kapitalistisch programma. Het is ook grotendeels onzin – voor het deel dat klopt, verkeerd gericht – en in de kern van de zaak moreel fout, omdat het mensen de keuze tussen arbeid en vrije tijd wil ontnemen.

De voorstellen van het kabinet zijn verklankt in Kiezen voor Groei van Laurens Jan Brinkhorst, minister van Economische Zaken (EZ).

Kennelijk heeft dit zieltogende departement een nieuwe core business gevonden, na vanaf het begin van de jaren negentig opeenvolgende kabinetten te hebben opgezadeld met een door deze klakkeloos overgenomen privatiserings- en dereguleringspolitiek. Deze heeft voornamelijk averechtse en vaak desastreuze resultaten opgeleverd, vanaf de privatisering van het loodswezen, de liberalisering van het notariaat en de deregulering van het taxibedrijf tot het streven naar beursgang van de Nederlandse Spoorwegen. Vrijwel nergens is iets terechtgekomen van de voordelen die de gebruiker in het vooruitzicht waren gesteld. Van de laatste dereguleringsoperatie, die van de energiebedrijven, staat nu al vast dat deze tot hogere kosten voor de consument leidt en het risico van falende energievoorziening vergroot.

Nu de mensen vaak veel ouder dan de pensioengerechtigde leeftijd worden, kan deze best omhoog, zegt het ministerie van EZ, zeggen de werknemers, zei ook de baas van De Nederlandsche Bank, Nout Wellink – waarop het weekblad Elsevier erop wees dat Wellink zelf op zijn zestigste met tachtig procent van zijn laatst verdiende loon met pensioen gaat.De boodschap van Jan Peter Balkenende en Laurens Jan Brinkhorst: een pensioen is pas verantwoord als men kort daarna dood gaat, liefst zonder een voorafgaande dure ziekte.

Ik ben niet tegen een verhoging van de pensioengerechtigde leeftijd, mits deze vrijwillig wordt geregeld. Mijn rolmodel is de socioloog professor Leopold Vierkandt, die tot zijn 94ste bleef doceren. In Nederland is overigens nog geen twintig jaar geleden – bepaald niet op hun verzoek – de pensioengerechtigde leeftijd van hoogleraren van zeventig tot 65 teruggebracht. Aan de andere kant zijn er veel beroepen waarbij 55 mij een redelijke leeftijd lijkt om te stoppen, tenminste, als een pensioen het mensen mogelijk moet maken nog een tijdje van het leven te genieten totdat ouderdomskwalen dat onmogelijk maken.

Langer werken per jaar moet ook van het kabinet. Minister Sybilla Dekker legde dat vorige week uit in Elsevier. Als we twee of drie vakantiedagen inleveren, stelde de bewindsvrouw, gaat de arbeidsproductiviteit omhoog. De arbeidsproductiviteit stijgt echter helemaal niet als langer wordt gewerkt. Op zijn best blijft die gelijk, maar in het algemeen daalt deze bij langere werktijden. Van zulke denkfouten wemelt het in de voorstellen van Brinkhorst en het kabinet. Zij komen erop neer de arbeidskosten te verlagen ten gunste van de winsten van het bedrijfsleven. Dit biedt echter geen enkel uitzicht op een versterking van de positie van Nederland in de wereldeconomie. Op het niveau van arbeidskosten zal Nederland immers nooit kunnen concurreren met India en China. Noodzakelijk is een beleid dat de Nederlandse economie versterkt in termen van nieuwe vormen van productie en dienstverlening. Dat vergt geen langere arbeidstijden, maar investeringen in onderwijs en onderzoek. Dit kabinet is echter klakkeloos doorgegaan met de nu al een kwart eeuw voortgezette bezuinigingen op de universiteiten en het Nederlandse bedrijfsleven stoot al jaren research & development af op zoek naar kwartaalwinst.

De uitbuitingsgraad van de arbeid – om een passende term uit de klassieke politieke economie van Karl Marx te gebruiken – zoals Brinkhorst en Balkenende willen, levert geen enkele bijdrage aan verbetering van de Nederlandse economie.