Violent ward

BIJ DE AFSLAG naar Freeway 101, de snelweg van Los Angeles naar San Francisco, heeft iemand strategisch positie gekozen met het bordje 'homeless and jobless'. Zonder werk en zonder huis. Elke auto staat hier minstens twee minuten te wachten en ook al is de bordhouder vrij onmiskenbaar een druggebruiker, gemakkelijk is het toch niet om op zo'n korte afstand oogcontact te vermijden. Gelukkig blijft de man grijnzen.

'Wuif maar tegen die meneer,' roepen wij opgelucht tegen de vierjarige achterin als het licht eindelijk op groen springt.

Daarmee verdwijnt een hier zeldzame herinnering aan het Amerika van de grote stad, want dit is Santa Barbara, honderdvijftig kilometer ten noorden van Los Angeles, dat niet helemaal eerlijk getypeerd kan worden als het Wassenaar van Californie. Met zijn duizenden rijkbegroeide en alleenstaande eenverdiepingswoningen lijkt het wel een permanent vakantiepark. Het stadscentrum is opgetrokken in namaak-Spaans-koloniale stijl, evenals vrijwel alle andere grote gebouwen. Het ademt rust en vriendelijkheid uit, ondanks het hoge Legolandgehalte - een ongewild resultaat van de nieuwbouw na de laatste grote aardbeving.

Californie geldt als de meest vooroplopende staat van de Verenigde Staten op allerlei gebied, zodat enkele observaties het mogelijk maken na te gaan wat ons in Nederland op termijn te wachten staat - zeker als het de rijkste stad van de 'Gouden Staat' betreft.

In een opzicht is de wet van de remmende voorsprong in ieder geval overtuigend zichtbaar. Hoewel reisgidsen Santa Barbara prijzen vanwege het voortreffelijk openbaar vervoer, is de stad in feite zo aangelegd dat men zonder auto in nog niet de eerste levensbehoefte kan voorzien. Ze ligt op heuvels die uitzien over en uitlopen op de Stille Oceaan; dag en nacht is er het geruis hoorbaar van het verkeer op de 101. Vrijwel parallel ernaast ligt de spoorlijn naar San Francisco - een niet geelektrificeerd enkelbaans traject, waarlangs enkele malen per dag met grote traagheid een trein passeert. Van dat openbaar vervoer heb ik niets gemerkt, afgezien van een als paardetram vermomde autobus bij de Missie die Spaanse Franciscanen in 1786 stichtten - het begin van de stad. Nee, als het om vervoer en ruimtelijke ordening gaat, valt hier vooral af te leren.

Maar de autowegen hebben ook nog een andere boodschap. Op gezette tijden kom je borden tegen waarop staat dat de volgende twee mijl van de weg worden schoongehouden van afval door school dieen-die of bedrijf dat-en-dat. Om het deze sponsors lichter te maken, staat er af en toe ook een mededeling dat op het vervuilen van weg en berm een boete van duizend dollar staat. Ik mag mij verwonderen over de spanning tussen het ene bord en het andere, maar voel toch ook iets van een gemeenschapszin en publieke zorg die in Nederland nog niet eens als 'sociale vernieuwing' worden opgevoerd.

Op verkeerstechnisch gebied heeft Californie de mogelijkheid ingevoerd om bij rood licht toch rechtsaf te slaan, als dat veilig is. Zou dat hier de doorstroom ook bevorderen, of werkt deze vernieuwing alleen maar bij de rechte hoeken waarmee de wegen in Amerika elkaar altijd kruisen?

Supermarkten zijn tegenwoordig naast verkeerssystemen de meest trefzekere sociologische merktekens van de maatschappelijke werkelijkheid. Wat opvalt is allereerst weer de omvang van de verpakkingen: gemiddeld twee keer zo groot als hier. Tweeliterpakken en -flessen voor melk, yoghurt, zwakke en sterke drank - alles afgestemd op auto en koel/vrieskast.

Van elk merk is er tenminste een variant die minder vet en zout bevat. En van elk produkt is aangegeven hoeveel schadelijke stoffen en calorieen het bevat. Dat geldt ook voor afzonderlijke vruchten en groenten. Dit moet een resultaat zijn van de fameuze Californische preoccupatie met gezond leven, maar daar staat tegenover dat ik zelden zoveel uiterst dikke en vette mensen heb gezien als hier.

De politieke agenda wordt nu gedomineerd door het plaatselijke illegalendebat. Tienduizenden Mexicanen proberen dit land van belofte illegaal binnen te komen, en de meesten slagen daarin, ondanks het ijzeren gordijn langs de grens. Tussen San Diego en de grens met Mexico zijn inmiddels hekken langs de snelweg geplaatst om te voorkomen dat nog nog meer illegale immigranten bij het oversteken worden doodgereden.

Een paar jaar geleden is een algemene amnestie afgekondigd, en daarvoor wordt nu weer gepleit. Anderen vrezen dat daarvan alleen maar een aanzuigende werking zal uitgaan op de illegale immigranten en dat de Californische verzorgingsstaat niet kan doorgaan honderdduizenden Mexicanen gratis onderwijs, gezondheidszorg en sociale voorzieningen te verschaffen.

Hier zijn parallellen met de situatie in Nederland niet moeilijk te trekken. Toch gaat het er in Californie anders aan toe. De overvloed aan goedkope arbeid vertaalt zich daar ook inderdaad in arbeid, vooral in de dienstensector: een horde Mexicanen die zich over je auto ontfermt om deze schoon te maken, maar ook al die scholieren en studenten die parkeerplaatsen bemannen, in restaurants bedienen of boodschappen inpakken in de supermarkt.

Maar ja, wat representeert Californie? De nieuwste thriller van Len Deighton speelt hier in de buurt en heeft als motto: als Amerika een gekkenhuis is, dan is Californie de violent ward, de vleugel voor gewelddadige gevallen.