WAAR IS ROKEND PISTOOL?

Over ruim een week, op 27 januari, maakt Hans Blix, de leider van de VN-wapeninspecties in Iran, zijn eerste bevindingen bekend. Het staat nu al vast dat dit voortgangsrapport niet het 'rokende pistool' bevat op grond waarvan de Veiligheidsraad kan concluderen dat Irak zo ernstig in gebreke is gebleven bij de naleving van resolutie 1441, dat gewapend optreden tegen het regime van Saddam Hoessein gerechtvaardigd is. Mohammed El-Baradei, de opvolger van Hans Blix als directeur van de IAEA (het Internationaal Agentschap voor Atoomenergie) en belast met de controle van Iraks nucleaire faciliteiten, heeft laten weten dat het zeker nog een paar maanden zal duren voor de inspecties tot harde conclusies kunnen leiden.

Dat is allerminst verbazingwekkend. Vanaf het moment dat de Veiligheidsraad in resolutie 1441 van Irak eiste dat het moest aantonen niet te beschikken over, noch te werken aan de productie van chemische, biologische en nucleaire wapens (massavernietigingswapens) en om die reden ook weer VN-inspectieteams moest toelaten, stond vast dat dit niet op korte termijn tot uitsluitsel zou leiden. Alleen als Saddam Hoessein op niet mis te verstane wijze de bepalingen van de resolutie zou negeren, zou er een casus belli zijn om onder auspicien van de Verenigde Naties een oorlog tegen Irak te beginnen. Maar zo dom is hij niet.

Verbazingwekkend zijn andere zaken. Een jaar geleden vond president Bush jr. de 'As van het Kwaad' uit - Irak, Iran en Noord-Korea. Vervolgens kondigde hij keer op keer militair optreden van de Verenigde Staten tegen Irak aan, om een eind te maken aan de dreiging van Iraakse massavernietigingswapens. Die zouden zijn ontwikkeld sinds er een eind was gekomen aan de VN-inspecties, ingesteld na de Golfoorlog van 1991-1992, om op de vernietiging van die wapens toe te zien.

De stellingname van de Amerikaanse regering berustte op twee argumenten: een moreel en een politiek. Volgens het eerste is het moreel ontoelaatbaar dat de tiran te Bagdad over massavernietigingswapens beschikt. Dit argument deugt van geen kant. In de eerste plaats omdat Washington het kennelijk geen probleem vindt dat andere staten (onder andere Amerika zelf) wel over zulke wapens beschikken. In de tweede plaats omdat de Verenigde Staten in de jaren tachtig Saddam Hoessein zelf hebben geholpen bij de fabricage van massavernietigingswapens, hoewel hij toen net zo'n weerzinwekkende tiran was als nu. Dat gebeurde door, net als nu, een Republikeinse regering. De huidige minister van Defensie, Donald Rumsfeld, speelde daar toen een belangrijke rol bij.

Het tweede argument luidt dat Irak met zijn massavernietigingswapens de Verenigde Staten bedreigt, of - in een zwakkere versie - de stabiliteit in het Midden-Oosten. Beide versies van dit argument berusten op het uitgangspunt dat Irak niet alleen beschikt over zulke wapens, maar ook over de middelen om ze daadwerkelijk te gebruiken. Alle verklaringen van de zijde van de Amerikaanse regering in het afgelopen jaar zijn gebaseerd op de juistheid van dit uitgangspunt. Dat geldt ook voor het standpunt van de Britse regering, die zich achter president Bush jr. schaarde. Maar voor zover ik al die verklaringen heb gelezen, ben ik er nooit serieuze en onweerlegbare gegevens in tegengekomen die de juistheid van dit fundamentele uitgangspunt schraagden. Wel welbewuste pogingen om het publiek te misleiden.

Maar het is toch niet goed voorstelbaar dat de Amerikaanse regering zonder over solide bewijzen te beschikken een oorlog zou willen beginnen? Voorzeker moet ze beschikken over aanwijzingen die, bij gebrek aan de mogelijkheid ze ter plaatse te toetsen, niet hardgemaakt konden worden.

In plaats van deze te verwelkomen, deed Bush jr. de hervatting van de VN-wapeninspectie ter plaatse echter af als niet van wezenlijk belang. Ik was daarover verbijsterd. De Verenigde Staten konden nu immers via de VN-inspecties aantonen dat de oorlog die zij al een jaar tegen Irak bezig zijn voor te bereiden, inderdaad gerechtvaardigd is. Daarvoor is slechts nodig dat Washington de beschikbare aanwijzingen over de productie en beschikbaarheid van Iraakse massavernietigingswapens aan de VN-inspectieteams doorgeeft, zodat die deze ter plaatse in Irak kunnen verifieren.

Dat is niet gebeurd. Integendeel: Hans Blix heeft zich al herhaaldelijk beklaagd over het gebrek aan informatie van Amerikaanse zijde, dat het werk van de inspectieteams belemmert. Onbegrijpelijk. Als Washington op goede gronden meent dat Irak aan een atoombom werkt, dan is het een kleine moeite de vermoedens over de plaats waar een opwerkingsfabriek van verrijkt uranium zich bevindt door te geven aan El-Baradei en de zijnen. Het gaat hier om enorme installaties die niet snel verplaatst kunnen worden.

Voorlopig is mijn conclusie daarom dat president Bush jr. niet in staat is om een deugdelijke grond aan te voeren voor zijn voorgenomen oorlog. Des te lichtzinniger is de steun die de Nederlandse regering al op voorhand aan deze aanvalsoorlog heeft toegezegd.