Zelfde verkiezingsdeuntje

De frisse nieuwe wethouders met wie Wouter Bos pronkt, zijn in het algemeen twee keer zo lang in de politiek als hij.

Jozias van Aartsen dreigt zijn reputatie te verspelen. Tot nu toe was hij de enige aanvoerder in de VVD die zich graag in eigen voet schoot. Hij heeft echter gezelschap gekregen van Gerrit Zalm. Is een minister van Financiën die burgers oproept geen belasting te betalen een noviteit waarbij vergeleken zelfs Alexander Pechtold oude politiek is, dat hij zijn rekensommen niet eens maakte, leverde twee voltreffers in eigen voet op. Nog afgezien van het feit dat onze nieuwbakken populist opriep tot verlaging van dat minimale deel van de belastingen waar hij als minister niet over gaat.

De derde VVD-voorman die zich in zijn voet schoot, is staatssecretaris Mark Rutte. Niet alleen regisseerde hij de blunders van Zalm. Hij is ook verantwoordelijk voor de algemene lijn van de VVD-gemeenteraadscampagne: de PvdA aanvallen als dreigende regeringspartij. Deze aanval neemt de vorm aan van pochen op het succes van het kabinet-Balkenende in financieel opzicht. Minister Zalm heeft de puinhopen van paars geruimd, kraait Van Aartsen. Maar wie was ook alweer als minister van Financiën in de paarse kabinetten voor die veronderstelde ‘ puinhopen’ verantwoordelijk?

Ik weet niet of ik bij deze drie voetschutters ook de ministers Dekker en Verdonk moet tellen. De eerste lijkt me met haar onberaden huurliberaliseringsvoorstellen, die ze niet eens goed kon verdedigen, voornamelijk incompetent. Daar zal geen campagnestrategie achter hebben gezeten. De wijze waarop minister Verdonk een achttienjarige Kosovaarse scholiere blijft
treiteren om het haar onmogelijk te maken haar vwo-diploma in Nederland te halen, is van een miezerigheid die bij mij een eind heeft gemaakt aan het voordeel van de twijfel dat ik haar gunde. Maar dat ze dit doet in het kader van Ruttes verkiezingsstrategie, lijkt me sterk.

Een quick scan van andere partijen een week voor de gemeenteraadsverkiezingen levert vertrouwde beelden op. De PvdA trekt, niet als enige, de verkiezingen ook naar landelijk niveau. Dat is fout.

Vorige keer vielen de Tweede Kamerverkiezingen twee maanden later. Nu niet, dat ontneemt deze verkiezingen elke bovenlokale betekenis. Vermoeid word ik van de campagneboodschap dat de PvdA nu geheel vernieuwd aantreedt, afscheid neemt van ‘regenten’ die kennelijk in de voorbije jaren namens deze partij de gemeenteraden bevolkten. Vermoeid, want deze deun hebben de sociaaldemocraten vanaf 1986 bij alle gemeentelijke verkiezingen afgedraaid. De frisse nieuwe wethouders met wie Wouter Bos pronkt, zijn in het algemeen twee keer zo lang in de politiek als hij en nooit iets anders dan beroepspoliticus geweest.

D66 vertoont op gemeentelijk niveau het gebruikelijke beeld: dat van bier- en brulpartij. Het voornaamste lokale probleem voor deze partij is dat kroegen niet tot en met dag en dauw open mogen blijven. Nieuwe fractievoorzitter Lousewies van der Laan vond bovendien een verkiezing van de burgemeester door de gemeenteraad ‘achterkamertjespolitiek’, waaruit volgt dat D66 het kiezen van wethouders door de raad daar ook toe rekent.

De opkomst zal op 7 maart iets beneden die bij de vorige verkiezingen liggen, waar deze relatief hoog was. Bij volgende gemeenteraadsverkiezingen zal echter sprake zijn van een veel lagere opkomst, dankzij een politieke vernieuwing van minister Pechtold die door een onnadenkende of laffe Kamermeerderheid is aanvaard: voortaan zullen de gemeenteraadsverkiezingen niet meer allemaal tegelijk op dezelfde dag zijn. Van deze vernieuwing wordt verwacht dat ze de verkiezingen een lokaler karakter zullen geven en daardoor meer kiezers naar het stemlokaal zullen brengen.

Het eerste zal ten dele wel gerealiseerd worden, want een echte spreiding van verkiezingen zou inhouden dat er elke dag wel in twee of drie gemeenten gekozen moet worden. Dat maakt centraal geleide campagnes, waarvan de resultaten naar de landspolitiek kunnen worden vertaald, onmogelijk. Maar wat dan in steden als Amsterdam of Nijmegen gebeurt, daar zullen landelijke politici zich wel degelijk mee bemoeien.

Voor de rest is dit ideetje van Pechtold kenmerkend voor zijn luchtfietserij. Het is niet eens van hemzelf, het lag al jaren te
beschimmelen in een kast op het departement van Binnenlandse Zaken. Tien jaar geleden heeft zijn D66-voorganger Jacob Kohnstam namelijk laten uitzoeken of het ook zo zou werken. Uit onderzoek bleek toen dat spreiding van verkiezingen juist tot een veel lagere opkomst leidt. Maar Pechtold opereert op basis van Hegels dictum: ‘Des te erger voor de feiten.’